زخم اثنی عشر (Duodenal ulcer)

• درد و سوزش سر دل
• حس پر بودن، نفخ معده یا آروغ زدن
• تحمل نکردن غذاهای چرب
• سوزش قلب
• حالت تهوع

شایع‌ترین نشانه زخم اثنی عشر درد همراه با سوزش در معده است. اسید معده و خالی بودن معده باعث تشدید درد می‌شوند. درد می‌تواند بعد از مصرف غذاهایی که باعث ایجاد تعادل در اسیدیته معده شوند (غذاهای قلیایی) یا داروهایی که اسید معده را کاهش دهند، برطرف شود اما مجدداً بروز می‌کند. درد زخم اثنی عشر ممکن است بین وعده‌های غذایی یا در شب‌ها بیشتر شود.

نزدیک به یک سوم افراد مبتلا به مشکلات اثنی عشر هیچ نشانه‌ای ندارند.

در برخی موارد نادر، زخم‌های گوارشی می‌توانند باعث بروز علائم زیر شوند:

• استفراغ یا بالا آوردن خون (می‌تواند به رنگ قرمز یا سیاه دیده شود)
• خون تیره در مدفوع یا مدفوعی که کلاً سیاه یا تیره است
• مشکل در تنفس
• حس غش کردن
• حالت تهوع
• کاهش وزن بی‌دلیل
• تغییر در ذائقه

زخم‌های گوارشی مثل زخم اثنی عشر وقتی اتفاق می‌افتند که اسید معده به لایه داخلی معده یا دوازدهه آسیب می‌رساند و باعث به وجود آمدن زخم بازی که ممکن است خونریزی کند می‌شود.

لوله‌های گوارشی با یک‌لایه مخاطی پوشیده شده‌اند که از اندام‌ها در برابر اسید محافظت می‌کنند؛ اما اگر میزان اسید زیاد یا اینکه مخاط کمتر شود، زخم ایجاد می‌شود.

عوامل شایع به وجود آورنده عبارت‌اند از:

• باکتری : نوعی از باکتری به اسم هلیکوباکتر پیلوری معمولاً در لایه مخاطی که داخل معده و روده کوچک را می‌پوشاند، یافت می‌شود. این باکتری اغلب اوقات مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند باعث بروز التهاب در لایه داخلی معده شود و زخم ایجاد کند.

اینکه هلیکوباکتر پیلوری چگونه سرایت می‌کند کاملاً مشخص نیست. ممکن است از طریق تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر منتقل شود. به‌علاوه امکان آلوده شدن به این باکتری از طریق خوردن غذا یا آب نیز وجود دارد.

• استفاده مکرر از مسکن‌ها : استفاده از آسپرین یا داروهای آزاد یا داروهای نسخه‌ای مثل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌تواند به مخاط داخلی معده و روده آسیب برساند. این داروها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، کتاپروفن و … هستند. استامینوفن در این دسته قرار نمی‌گیرد.

زخم اثنی عشر در بالغینی که متداول از این داروها برای کاهش درد استفاده می‌کنند یا کسانی که برای آرتروز از آن‌ها استفاده می‌کنند دیده می‌شود.

• داروهای دیگر : استفاده از داروهایی در کنار داروهای ضدالتهابی غیر استروییدی مثل استروئیدها، ضد انعقادها، آسپرین‌های دوز پایین، بازدارنده‌های محرک انتخابی سروتونین (SSRIs)، آلندرونات و ریسدرونات میتوانند به طور چشمگیری به وجود آمدن زخم‌ها را تشدید کنند.

مطالعه مقاله ” سرطان مری “ را از دست ندهید.

برای دریافت مشاوره پزشکی رایگان سؤالات خود را در بخش مشاوره پزشکی دکتر سوشا ثبت کنید.

علاوه بر مصرف داروهایی که در بالا ذکر شد، در موارد زیر شانس ابتلا به زخم اثنی عشر بیشتر است:

• سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند شانس ابتلا به زخم‌های گوارشی مثل زخم اثنی عشر را در افرادی که مبتلابه هلیکوباکتر هستند افزایش دهد.
• مصرف الکل: الکل می‌تواند باعث سوزش و خوردگی مخاط معده و روده کوچک شود و باعث افزایش میزان اسید تولیدشده توسط معده شود.
• استرس زیاد
• مصرف غذاهای تند و پر ادویه

عواملی که در بالا ذکر شد به تنهایی نمی‌توانند باعث به وجود آمدن زخم اثنی عشر شوند، اما می‌توانند موجب افزایش وخامت و سخت شدن راه درمان آن شوند.

اگر زخم‌های گوارشی درمان نشوند، می‌توانند باعث موارد زیر شوند:

• خونریزی داخلی: خونریزی داخلی بسیار آهسته باشد و باعث ایجاد کم‌خونی شود یا آنکه شدید باشد و مقدار زیادی از خون از دست برود و باعث شود فرد در بیمارستان بستری‌شده و خون دریافت کند.
• عفونت: زخم‌ها می‌توانند باعث به وجود آمدن سوراخی در دیواره معده یا روده کوچک شوند و فرد را در معرض ابتلا به عفونت‌های شکمی قرار دهد.
• انسداد مجاری غذایی: زخم‌های گوارشی می‌توانند مسیر عبور غذا را به داخل لوله‌های گوارشی مسدود کنند و حس سیری زودرس، حالت تهوع و کاهش وزن در اثر التهاب و زخم شود.

برای تشخیص بیماری زخم اثنی عشر پزشک شما ابتدا سوابق پزشکی شمارا بررسی می‌کند و بعد معاینات فیزیکی انجام می‌دهد. سپس ممکن است انجام آزمایش‌ها زیر را تجویز کند:

• تست آزمایشگاهی هلیکوباکتر: این آزمایش می‌تواند برای این تجویز شود که از وجود یا عدم وجود هلیکوباکتر در بدن اطمینان حاصل شود. این تست می‌تواند توسط آزمایش کردن نفس، خون یا مدفوع انجام شود که از بین آن‌ها تست نفس دقیق‌ترین است. تست خون برای تشخیص معمولاً با خطای بالایی همراه است و در این مورد توصیه نمی‌شود.

برای انجام آزمایش نفس، ماده‌ای که شامل کربن رادیواکتیو است را می‌نوشید یا می‌خورید. اگر هلیکوباکتر در معده شما وجود داشته باشد، این ماده را تجزیه می‌کند. بعداً، شما نفس خود را وارد پاکت یا کیسه‌ای می‌کنید که در آن کیسه، بسته می‌شود. اگر معده دارای هلیکوباکتر باشد، کربن رادیواکتیو به کربن دی‌اکسید تجزیه‌شده است و درنتیجه نمونه تنفس شما حاوی کربن دی‌اکسید خواهد بود. در غیر این صورت، فرد مبتلابه هلیکوباکتر نیست.

اگر شما پیش از انجام این تست از داروهایی که اسید معده را کم می‌کنند استفاده می‌کنید، حتماً با پزشک خود در میان بگذارید. بسته به اینکه کدام نوع از آزمایش برای شما انجام می‌شود، ممکن است لازم باشد برای مدتی پیش از انجام آزمایش مصرف دارو را متوقف کنید.

• آندوسکوپی: پزشک می‌تواند با استفاده از دوربین سیستم گوارشی شمارا موردبررسی قرار دهد. در طول آندوسکوپی، لوله‌ای توخالی همراه با یک عدسی وارد حلق می‌شود و از آنجا به مری، معده و روده کوچک می‌رود. با استفاده از این روش می‌توان وجود زخم معده یا زخم اثنی عشر را تشخیص داد.

اگر در حین آندوسکوپی زخم در اثنی عشر یا معده دیده شود، همان موقع نمونه کوچکی (بیوپسی) از محل برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه موردبررسی قرار گیرد. با استفاده از نمونه‌برداری وجود هلیکوباکتر نیز تشخیص داده می‌شود.

آندوسکوپی بیشتر مواقع در شرایطی انجام می‌شود که فرد سن بالا، نشانه‌هایی از خونریزی، کاهش وزن یک‌باره، یا مشکل در بلع را داشته باشد. اگر انجام آندوسکوپی نشان دهد که فرد مبتلابه زخم معده یا زخم اثنی عشر است، بعد از اتمام دوره درمان نیز باید یک آندوسکوپی انجام شود که اطمینان حاصل شود زخم بهبودیافته است.

• عکس‌برداری از شکم: در این تست لازم است بیمار شربتی به اسم باریوم را مصرف کند. این مایع لوله‌های گوارشی را می‌پوشاند و باعث مشخص شدن زخم‌ها می‌شود. سپس با استفاده از عکس‌برداری X-Ray، می‌توان وجود زخم را تشخیص داد.

حتماً بخوانید : ” سرطان معده “

برای دریافت مشاوره پزشکی رایگان سؤالات خود را در بخش مشاوره پزشکی دکتر سوشا ثبت کنید.

درمان قطعی زخم اثنی عشر و معده به نوع آن زخم بستگی دارد. در فرآیند درمان اگر هلیکوباکتر وجود داشته باشد، اقدام به از بین بردن آن‌ها می‌شود. اگر قرص‌های NSAID باعث زخم شده باشد، مصرف آن‌ها را کاهش داده یا حتی متوقف می‌کنند و با مصرف داروها به بهبود زخم‌ها کمک می‌کنند.

داروهایی که مصرف می‌شوند عبارت‌اند از:

• آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن هلیکوباکتر : اگر هلیکوباکتر در دستگاه گوارشی یافت شود، پزشک معالج انواعی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای از بین بردن آن‌ها تجویز می‌کند. ازجمله آن‌ها می‌توان به آموکسی سیلین، کلاریتومایسین، مترونیدازول، تینیدازول، تتراسایکلین و لوفلوکساسین اشاره کرد.

انتخاب آنتی‌بیوتیک‌ها بر اساس محل و شیوه زندگی شما و میزان مقاومت بدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مشخص می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها حداقل به مدت دو هفته باید مصرف شوند و داروهای ضد اسیدی دیگری برای کنترل اسید معده در کنار آن می‌توانند مورداستفاده قرار گیرند.

• آنتی‌اسیدها که باعث بهبود زخم‌ها می‌شوند: دسته‌ای از داروها به نام PPIها قسمت‌های تولیدکننده اسید معده را در سلول‌ها مهار می‌کنند. ازجمله این داروها می‌توان به امپرازول، لانزوپرازول، رابپرازول، ازومپرازول و پنتوپرازول اشاره کرد.
• کاهش‌دهنده‌های اسید معده : مهارکننده‌های اسید می‌توانند با مهار هیستامین باعث کاهش اسید وارده شده به دستگاه گوارشی شوند که درد را کاهش داده و به بهبود زخم کمک می‌کنند. ازجمله این داروها می‌توان به رانیتیدین، فاموتیدین، سیمتیدین و نیزاتیدین اشاره کرد.
• آنتی‌اسیدهای خنثی‌کننده محیط معده : آنتی‌اسیدهای خنثی‌کننده می‌توانند به‌سرعت درد را کاهش دهند. عوارض جانبی آن‌ها شامل یبوست یا اسهال شود. این داروها می‌توانند علائم درد را کاهش دهند اما برای بهبود زخم‌ها مورداستفاده قرار نمی‌گیرند.

• داروهای محافظت‌کننده معده و روده : در برخی موارد، داروهای سیتوپروتکتیو تجویز می‌شوند که می‌توانند از جداره داخلی معده و روده محافظت کنند. ازجمله این داروها سوکرالفات و میزوسپروستول هستند.

می‌توانید روش‌های زیر را برای پیشگیری از ابتلا به زخم اثنی عشر پیش بگیرید:

• در برابر عفونت‌ها خود را محافظت کنید: نحوه سرایت هلیکوباکتر پیلوری مشخص نیست، اما برخی شواهد نشان می‌دهند که می‌تواند از طریق آب و غذا از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

برای کاهش احتمال ابتلا به هلیکوباکترها می‌توانید دست‌های خود را مرتباً با استفاده از آب و صابون بشویید و غذایی میل کنید که کاملاً پخته باشد.

• بااحتیاط از مسکن‌ها استفاده کنید: اگر دائماً برای کاهش دردهای خود از مسکن‌ها استفاده می‌کنید، می‌توانید کارهایی برای کاهش خطر آن‌ها انجام دهید.

مثلاً قرص‌ها را همراه با وعده غذایی میل کنید. با مشورت پزشک خود، از پایین‌تر دوز مسکن‌ها که می‌تواند درد شمارا کاهش دهد استفاده کنید. هنگامی‌که قرص‌ها را مصرف می‌کنید، از نوشیدن الکل خودداری کنید؛ ترکیب الکل و قرص‌ها احتمال ابتلا به ناراحتی‌های معده را افزایش می‌دهد.

اگر از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده می‌کنید، شاید لازم باشد از داروهای دیگری مانند آنتی‌اسیدها، PPIها، مهارکننده‌های اسید یا عوامل سایتوپروتکتیو استفاده کنید. کلاس دیگری از داروهای NSAID به نام مهارکننده‌های COX-2 کمتر می‌توانند باعث زخم‌های معده شوند، اما ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را دارند.

اگر علائم و نشانه‌های وخیمی که در بالا ذکر شد را دارید، به پزشک معالجه کنید. همچنین اگر مصرف داروهایی که حالت اسیدی و ترشی معده را برطرف می‌کنند باعث بهبود موقت حال شما می‌شوند اما درد پس از مدتی دوباره بروز می‌کند، لازم است به پزشک مراجعه نمایید.

با رعایت موارد زیر می‌توانید درد زخم معده یا زخم اثنی عشر را بهبود بخشید:

• رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی را انتخاب کنید که میوه‌های زیاد، سبزی‌ها و دانه‌های کامل را در خود دارد، مخصوصاً میوه‌هایی که شمال ویتامین A و C هستند. مصرف نکردن غذاهای حاوی ویتامین التیام زخم را سخت‌تر می‌کند.
• غذاهای حاوی پروبیوتیک: از غذاهایی که دارای باکتری‌های مفید هستند مثل ماست و پنیر استفاده کنید.
• شیر را حذف کنید: برخی مواقع نوشیدن شیر می‌تواند باعث بهبود درد زخم اثنی عشر شود، اما درنهایت باعث افزایش اسید معده و افزایش درد می‌شود. شاید بهتر باشد برای مصرف شیر از پزشک خود راهنمایی بگیرید.
• مسکن‌ها را عوض کنید: اگر به‌طور متداول از مسکن‌های قوی استفاده می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید. شاید مسکن ضعیف‌تری که مشکلات معده ایجاد نمی‌کند هم برای شما کارآمد باشد.
• استرس خود را کنترل کنید: استرس داشتن می‌تواند باعث بدتر شدن درد زخم اثنی عشر باشد. عوامل به وجود آورنده استرس را شناسایی کند و سعی کنید با آن‌ها کنار بیایید یا آن‌ها را کمتر کنید.
• سیگار نکشید: سیگار کشیدن می‌تواند به لایه محافظت‌کننده داخلی معده شما صدمه وارد کند و درنتیجه معده آسیب‌پذیرتر و مستعد به وجود آمدن زخم شود. همچنین سیگار کشیدن باعث افزایش اسید معده می‌شود.
• الکل مصرف نکنید: مصرف زیاد الکل باعث ایجاد آسیب در مخاط معده و روده می‌شود که التهاب یا خونریزی ایجاد کند.
• به‌اندازه بخوابید: خوابیدن می‌تواند سیستم ایمنی بدن شمارا تقویت کند. از خوردن غذا قبل از خواب نیز پرهیز نمایید.

مطالب مرتبط با بیماری زخم اثنی عشر

• مهمترین گیاهان دارویی ضد سرطان معده
• پنج فاکتور رژیمی در کاهش سرطان معده
• شناخت غذاهای سرطان زا و ضد سرطان و پیشگیری از سرطان معده