آلرژی دارویی (Drug allergy )

علائم و نشانه‌های آلرژی دارویی اغلب در عرض یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می‌دهد. به میزان کمتر، واکنش می‌تواند برای ساعت‌ها، روزها یا هفته‌ها بعد از مصرف دارو، ایجاد گردد. علائم آلرژی دارویی ممکن است شامل:

• بثورات پوستی
• کهیر
• خارش
• تب
• ورم
• تنگی نفس
• خس‌خس سینه
• آبریزش بینی
• خارش، ترشح اشک
• آنافیلاکسی
آنافیلاکسی یک واکنش نادر تهدیدکننده زندگی است که باعث اختلال گسترده در سیستم‌های بدن خواهد شد. علائم و نشانه‌های آنافیلاکسی

عبارت‌اند از:

• تنگی راه‌های هوایی و گلو که باعث اختلال در تنفس می‌شود.
• تهوع یا دردهای شکمی
• استفراغ یا اسهال
• سرگیجه یا سبکی سر
• نبض سریع و ضعیف
• افت فشارخون
• حمله ناگهانی صرع
• از دست دادن هوشیاری

دیگر شرایط ناشی از آلرژی دارویی

واکنش‌های آلرژی دارویی کمتر شایع، روزها یا هفته‌ها پس از مواجهه با دارو رخ می‌دهند و ممکن است گاهی ممکن است تا مدت‌ها پس از توقف مصرف دارو، باقی بماند. این شرایط عبارت‌اند از:

• بیماری سرم، که ممکن است تب، درد مفاصل، بثورات جلدی، تورم و تهوع را سبب شود.
• کم‌خونی ناشی از دارو، که نوعی کاهش در سلول‌های قرمز خون است که می‌تواند خستگی، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس و سایر علائم را ایجاد کند.
• راش دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک؛ که درنتیجه آن ایجاد بثورات جلدی، افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون، تورم عمومی، تورم غدد لنفاوی و عود عفونت هپاتیت نهفته، می رخ دهد.
• التهاب کلیه (نفریت)، که می‌تواند ایجاد تب، خون در ادرار، تورم عمومی، گیجی و سایر علائم کند.

آلرژی دارویی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه یک ماده دارویی را به‌عنوان یک ماده مضر شناسایی کند و طوری وارد عمل شود که گویا با یک عفونت ویروسی یا باکتریایی مواجه شده است.

در اغلب موارد، آلرژی دارویی زمانی که سیستم ایمنی بدن شما به دارو حساس شده باشد، شکل می‌گیرد. به این معنی که اولین بار سیستم ایمنی بدن، آن دارو را به‌عنوان یک ماده مضر تشخیص داده و سپس یک آنتی‌بادی اختصاصی بر ضد آن تولید می‌کند. دفعه بعد که شما آن دارو را استفاده کنید، این آنتی‌بادی‌های اختصاصی آن را شناسایی کرده و باعث حمله مستقیم سیستم ایمنی بدن به این ماده می‌شوند. مواد شیمیایی منتشرشده توسط سیستم ایمنی، باعث ایجاد علائم و نشانه‌های مرتبط با واکنش‌های آلرژیک می‌گردد.

شما ممکن است از اولین تماس خود با یک دارو آگاه نباشید. برخی شواهد نشان می‌دهد که مقدار بسیار کم از داروهای خوراکی، مانند یک آنتی‌بیوتیک، ممکن است برای سیستم ایمنی بدن برای تولید یک آنتی‌بادی بر علیه آن، کافی باشد.

برخی واکنش‌های آلرژیک ممکن است از یک فرایند تا حدودی متفاوت ایجاد گردد. محققان بر این باورند که برخی از داروها می‌توانند به‌طور مستقیم به نوع خاصی از سلول‌های سفید خون به نام سلول T متصل شوند. این رویداد باعث انتشار مواد شیمیایی خاصی که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند توسط این سلول‌ها می‌گردد. در چنین مواردی، واکنش‌های آلرژیک می‌تواند در بار اول مواجهه با دارو نیز رخ دهد.

داروهایی که معمولاً با آلرژی دارویی مرتبط هستند

اگرچه هر دارویی می‌تواند یک واکنش حساسیتی ایجاد کند، برخی از داروها معمولاً ارتباط بیشتری با آلرژی دارویی دارند. شامل:

• آنتی‌بیوتیک‌هایی نظیر پنی‌سیلین
• آسپرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
• داروهای شیمی‌درمانی برای درمان سرطان
• داروهای بیماری‌های خود ایمنی، مانند آرتریت روماتوئید
• کرم‌ها یا لوسیون‌های کورتیکواستروئیدی
• داروهای افراد مبتلابه HIV یا ایدز
• محصولات گرده زنبورعسل
• اکیناسه(Echinacea)

واکنش‌های دارویی غیر آلرژیک

گاهی اوقات یک واکنش دارویی می‌تواند علائم و نشانه‌هایی شبیه به آلرژی دارویی ایجاد کند اما این واکنش توسط سیستم ایمنی بدن شروع نمی‌شود. این وضعیت، یک واکنش فوق حساسیتی غیر آلرژیک یا حساسیت‌های دارویی آلرژیک نامیده می‌شود. داروهایی که معمولاً بیشتر با بیماری آلرژی دارویی در ارتباط‌ ‌اند عبارت‌اند از:

• آسپرین
• رنگ‌های استفاده‌شده در آزمایشات تصویربرداری (مواد حاجب)
• داروهای مسکن
• داروهای بی‌حس‌کننده موضعی

درحالی‌که هرکسی می‌تواند یک واکنش آلرژیک دارویی داشته باشد، چند عامل هستند که می‌توانند خطر آن را افزایش دهند. این شامل:

• سابقه دیگر آلرژی‌ها، مانند آلرژی غذایی یا تب یونجه
• واکنش آلرژیک به داروهای دیگر
• سابقه خانوادگی آلرژی دارویی
• قرار گرفتن در معرض افزایش دوز یک دارو، استفاده مکرر یا استفاده طولانی‌مدت از آن
• بیماری‌های خاصی که با واکنش‌های آلرژیک دارویی همراه‌اند، مانند عفونت با HIV یا ویروس Epstein-Barr

تست‌های تشخیصی مناسب برای تشخیص دقیق ضروری است. دکتر شما یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و تعدادی سؤال از شما می‌پرسد. اطلاعات بیشتر در مورد زمان شروع علائم، زمان مصرف داروها و نوع آن‌ها، زمان بهبود و یا بدتر شدن علائم شما و مواردی ازاین‌دست می‌باشد.

دکتر شما ممکن است یکسری آزمایش دیگر نیز درخواست دهد و با کمک گرفتن از یک متخصص آلرژی (پزشک متخصص آلرژی) به تشخیص دقیق‌تر بیماری آلرژی دارویی بپردازد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تست پوستی

در تست پوستی، پزشک متخصص آلرژی یا پرستار، مقدار کمی از داروی مشکوک را روی پوست شما قرار می‌دهد و سپس خراش کوچکی روی پوست ایجاد می‌کند. یک واکنش مثبت با ایجاد یک برآمدگی قرمز و خارش‌دار مشخص می‌شود. نتیجه مثبت همیشه نشان‌دهنده حساسیت به داروی خاص می‌باشد ولی عکس آن صادق نیست. یعنی اگر نتیجه منفی شد بازهم تست‌های دیگری برای رد آلرژی دارویی نیاز است.

آزمایش خون

دکتر شما ممکن است به‌منظور رد کردن بیماری‌های دیگری که ممکن است علائم و نشانه‌های مشابه ایجاد کنند، درخواست آزمایش خون بدهد. به دلیل محدودیت در دقت و صحت، این آزمایش معمولاً برای آلرژی دارویی درخواست نمی‌گردد مگر زمانی که نگران واکنش شدید پوستی هنگام انجام آزمون پوستی باشیم.

مداخلات برای آلرژی دارویی را می‌توان به دو استراتژی کلی تقسیم کرد:

• درمان علائم کنونی آلرژی
• درمانی که شما را قادر می‌سازد یک دارویی که ایجاد آلرژی دارویی می‌کند را درصورتی‌که ازنظر پزشکی برای شما موردنیاز است، مصرف کنید.

درمان علائم فعلی آلرژی دارویی

مداخلات زیر ممکن است برای درمان یک واکنش آلرژیک دارویی استفاده شود:

• عدم مصرف آن داروی خاص: به‌احتمال‌زیاد قطع دارو، اولین گام در درمان است.
• تجویز آنتی‌هیستامین‌ها: مانند دیفن هیدرامین (Benadryl) که می‌تواند مانع از تولید ماده حساسیت‌زای هیستامین در طول واکنش‌های حساسیتی توسط سیستم ایمنی بدن شود.
• کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریق ممکن است برای درمان التهاب همراه با واکنش‌های جدی استفاده شوند.
• درمان آنافیلاکسی: آنافیلاکسی نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و همچنین مراقبت‌های بیمارستانی برای حفظ فشارخون و تنفس دارد.

راهکارهای مدیریت مصرف داروهای ایجادکننده آلرژی دارویی

اگر شما به داروی خاصی حساسیت داشته باشید، پزشکتان آن را برایتان تجویز نخواهد کرد مگر آنکه مصرف آن ضروری باشد. در این صورت با دو راهکار، سعی می‌کند فرد را در مقابل این دارو ایمن سازد:

• چالش مرحله‌ای: در این روش، به شما چهار تا پنج دوز از این دارو، با شروع از دوز کم و افزایش تدریجی آن، داده خواهد شد. اگر شما به دوز مناسبی که با واکنش همراه نبود، رسیدید پس‌ازآن دکتر شما نتیجه خواهد گرفت که شما به آن ماده دارویی حساسیت ندارید.
• حساسیت‌زدایی دارویی: اگر لازم باشد که دارویی که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شود، مصرف کنید دکتر شما ممکن است درمانی به نام حساسیت‌زدایی دارویی را توصیه کند. در این روش درمانی، به شما یک دوز بسیار کوچک از داروی موردنظر داده می‌شود و پس‌ از آن به‌تدریج هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تا چند ساعت یا چند روز دارو دریافت خواهید کرد. اگر شما بتوانید به دوز موردنظر دارو بدون هیچ واکنشی برسید، پس‌ازآن می‌توانید دارو را بدون نگرانی دریافت کنید.

© سایت پزشکی و سلامت دکتر سوشا