سنگ کلیه (kidney stone)

سنگ کلیه ممکن است تا زمانی که در کلیه و یا لوله حالب (لوله اتصال کلیه و مثانه) شروع به حرکت نکند، باعث بروز علائم نشود. اما در صورت وقوع، شما ممکن است این علائم و نشانه‌ها را تجربه کنید:

• درد شدید در پهلو و پشت، در زیر دنده‌ها
• دردی که به پایین شکم و کشاله ران گسترش می‌یابد.
• دردی که به‌صورت موجی می‌باشد و دارای نوسان در شدت است.
• درد به هنگام ادرار
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
• ادرار ابری و یا بدبو
• تهوع و استفراغ
• نیاز مداوم به دفع ادرار
• مقدار ادرار بیشتر از حد معمول
• تب و لرز (اگر عفونت وجود داشته باشد)
• خارج کردن مقدار کمی از ادرار

درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است زمانی که سنگ در دستگاه ادراری حرکت می‌کند به محل‌های مختلف و یا از نظر شدت تغییر وضعیت دهد.

سنگ کلیه اغلب هیچ علت واحد و قطعی ندارد، اگرچه عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که ادرار شما حاوی مواد کریستالی بیشتری باشد- مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک. در همان زمان، ادرار ممکن است فاقد موادی باشد که از به هم چسبیدن کریستال‌ها جلوگیری می‌کنند؛ لذا یک محیط ایده‌آل برای ایجاد سنگ کلیه تشکیل می‌دهد.

عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:

• سابقه شخصی یا خانوادگی
• کم شدن آب بدن براثر ننوشیدن آب کافی و عرق کردن زیاد
• رژیم‌های غذایی خاص مثلاً رژیم غذایی سرشار از پروتئین، سدیم. به‌خصوص سدیم بیش‌ از حد در رژیم غذایی مقدار کلسیمی که می‌بایست توسط کلیه‌ها فیلتر شود را افزایش می‌دهد و به‌ طور قابل‌ توجهی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
• چاق بودن
• بیماری‌های دستگاه گوارش و عمل جراحی : جراحی به ای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند در روند گوارش و جذب کلسیم و آب تغییر ایجاد کند.
• دیگر شرایط پزشکی : مانند اسیدوز لوله کلیه، سیستینوری، هیپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری غدد پاراتیروئید)، برخی داروها و برخی از عفونت‌های دستگاه ادراری.

اگر دکتر در شما مشکوک به سنگ کلیه شد، ممکن است تست‌های تشخیصی و روش‌هایی را درخواست کند، از قبیل:

• آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی سطح کلسیم و یا اسید اوریک در خون شما انجام می‌گیرد. نتایج آزمایش خون برای نظارت بر سلامت کلیه‌ها و کنترل دیگر شرایط پزشکی نیز کمک‌ کننده خواهد بود.
• آزمایش ادرار: آزمون جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است نشان دهد که شما در حال دفع بیش‌ از حد بسیاری از مواد معدنی تشکیل‌ دهنده سنگ کلیه هستید. برای این آزمون، دکتر شما ممکن است از شما درخواست کند که برای بیش از دو روز متوالی، نمونه ادرارتان را جمع کنید و به آزمایشگاه ببرید.
• تصویر برداری: تست تصویر برداری مانند سی تی اسکن یا عکس‌برداری با اشعه ایکس، می‌توانند حتی کوچک‌ترین انواع سنگ کلیه را در دستگاه ادراری نشان دهند. دیگر گزینه‌های تصویر برداری شامل اولتراسوند و رادیوگرافی (پیلوگرافی داخل وریدی) می‌باشند.
• آنالیز نمونه سنگ دفعی: ممکن است از شما خواسته شود از طریق یک صافی، نمونه از سنگ دفعی را گرفته و برای تجزیه‌ و تحلیل به آزمایشگاه بفرستید. اطلاعات حاصل از این آنالیز برای تعیین اینکه چه چیزی باعث ایجاد سنگ کلیه شده است کمک‌ کننده بوده و در ارائه راهکار برای درمان و پیشگیری از این سنگ‌ها، به پزشک کمک می‌کند.

درمان سنگ کلیه، بسته به نوع سنگ و علت آن دارد.

سنگ‌های کوچک با علائم حداقل

بیشتر سنگ‌های کلیه درمان تهاجمی نیاز ندارد. شما ممکن است قادر باشید یک سنگ کوچک را توسط راهکارهای زیر از بدن خارج کنید:

• نوشیدن آب به‌ اندازه ۲ تا ۳ لیتر در روز
• استفاده از مسکن‌ها: به دلیل آنکه عبور یک سنگ کوچک می‌تواند باعث بروز ناراحتی در فرد شود. شما ممکن است داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB،)، استامینوفن (تیلنول و غیره) و یا ناپروکسن سدیم (Aleve) تجویز کند.
• درمان پزشکی: شما ممکن است به یک دارو برای کمک به عبور سنگ کلیه نیاز داشته باشید. این نوع داروها که به‌ عنوان مسدود کننده آلفا شناخته می‌شوند، عضلات حالب را شل کرده، به شما کمک می‌کنند تا سنگ کلیه را با سرعت بیشتر و درد کمتر دفع کنید.

سنگ‌های بزرگ با علائم شدیدتر

برخی از سنگ‌های کلیه را نمی‌توان با اقدامات معمولی درمان کرد؛ یا این که آن‌ها بیش‌ از حد بزرگ هستند و یا اینکه باعث خونریزی، آسیب کلیوی یا عفونت‌های دستگاه ادراری می‌شوند. روش درمانی در این موارد عبارت‌اند از:

• استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ : برای سنگ‌های کلیه خاص – بسته به‌ اندازه و محل – دکتر شما ممکن است یک روش به نام سنگ‌ شکنی خارجی با شوک امواج (ESWL) را توصیه کند. ESWL از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاشات قوی (امواج شوک) استفاده می‌کند باعث می‌شود که سنگ به قطعات کوچکی که توانایی حرکت در ادرار را دارد، شکسته شود. این روش حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و می‌تواند باعث درد متوسطی شود که درمان آن نیاز به مصرف آرام‌بخش دارد. ESWL می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار، کبودی در پشت و یا شکم، خونریزی در اطراف کلیه و سایر ارگان‌های مجاور و یکسری ناراحتی‌های دیگر شود.
• جراحی برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ در کلیه : یک روش به نام نفرولیتوتومی از طریق پوست شامل جراحی و برداشتن سنگ کلیه با استفاده از تلسکوپ‌های کوچک و ابزار قرار داده‌ شده از طریق یک برش کوچک در پشت، انجام می‌گیرد. شما در طول عمل جراحی بیهوشی عمومی دریافت کرده و برای یک تا دو روز در بیمارستان بستری خواهید شد. معمولاً این عمل جراحی در صورت ناموفق بودن ESWL توصیه می‌شود.
• با استفاده از یک وسیله به نام اسکوپ برای برداشتن سنگ : برای حذف یک سنگ کوچک‌تر در لوله حالب یا کلیه، دکتر شما ممکن است یک لوله نورانی نازک (ureteroscope) را همراه با یک دوربین از طریق مجاری ادراری و مثانه به حالب منتقل کند. هنگامی‌ که به سنگ رسید، ابزار خاص می‌تواند سنگ را به دام انداخته و آن را به قطعاتی که در ادرار قابل ‌انتقال باشد بشکند. پس‌ از آن ممکن است پزشک یک لوله کوچک (استنت) را برای از بین بردن تورم و بهبود سریع‌تر در لوله حالب قرار دهد. برای این عمل ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی یا موضعی باشد.
• عمل جراحی غده پاراتیروئید : برخی از سنگ‌های کلیه توسط فعالیت بیش‌ازحد غدد پاراتیروئید که در چهارگوشه غده تیروئید قرار دارند، ایجاد می‌شود. هنگامی‌که این غدد تولید بیش‌ از حد هورمون‌های پاراتیروئیدی داشته باشند (بیماری هیپرپاراتیروئیدیسم)، سطح کلسیم ممکن است بیش‌ از حد بالا رفته و درنتیجه آن، سنگ کلیه تشکیل گردد. هیپرپاراتیروئیدیسم گاهی اوقات به دلیل بروز تومورهای خوش‌خیم در یکی از غدد پاراتیروئید ایجاد می‌گردد. لذا با برداشت این غدد یا تجویز داروهایی برای کاهش فعالیت غدد پاراتیروئید می‌تواند کمک‌ کننده باشد.

• 10 راهکار پیشگیری از بیماری کلیوی
• راه های موثر برای دفع سنگ کلیه
• بیماری‌ های کلیوی چگونه به وجود می‌آیند
• بهترین راه برای دفع سنگ کلیه چیست ؟
• چه غذاهایی موجب تشکیل سنگ کلیه می‌شوند
• با تغییر رنگ ادرار به مشکلات جسمی بدنتان پی ببرید

© سایت پزشکی و سلامت دکتر سوشا