آفت | زخم‌های دهانی (canker sore)

انواع مختلفی از آفت یا زخم‌های دهانی، از جمله زخم جزئی، زخم عمده و زخم هرپسی وجود دارد.

آفت یا زخم‌های دهانی جزئی

این نوع از آفت یا زخم‌های دهانی از رایج‌ترین مشکلات دهانی هستند که ویژگی‌های آن‌ها عبارت است از:

• معمولاً کوچک‌اند.
• بیضی‌ شکل با لبه قرمز
• بدون زخم در یک تا دو هفته التیام می‌یابند.

آفت یا زخم‌های دهانی عمده

آفت یا زخم‌های دهانی عمده شیوع کمتری دارند:

• بزرگ‌تر و عمیق‌تر از آفت یا زخم‌های دهانی جزئی هستند.
• معمولاً دورشان مرزهایی دارند، اما ممکن است زمانی که بسیار بزرگ شوند لبه‌های نامنظم داشته باشند.
• می‌تواند بسیار دردناک باشد.
• ممکن است تا شش هفته برای درمان زمان نیاز داشته باشند و می‌تواند از خود اسکار به‌جای بگذارد.

آفت یا زخم‌های دهانی هرپسی

آفت یا زخم‌های دهانی هرپسی نادر هستند و معمولاً در اواخر دوران زندگی رخ می‌دهند، اما علت ایجاد آن‌ها ویروس تبخال نیست. این آفت یا زخم‌های دهانی:

• کوچک‌اند.
• غالباً به‌ صورت خوشه‌ای از 10 تا 100 زخم، دیده می‌شود، اما ممکن است به‌ صورت یک زخم بزرگ در هم ادغام شود.
• لبه‌های نامنظم دارند
• بدون زخم در یک تا دو هفته التیام می‌یابد.

اگر شما تجربه موارد زیر را داشتید:

• آفت یا زخم‌های دهانی بزرگ غیرمنتظره
• در محدوده زمانی معین پیش از آنکه زخم‌های قدیمی التیام یابد، زخم جدید شکل می‌گیرد و یا شیوع مکرر زخم‌ها
• زخم مداوم، به مدت دو هفته یا بیشتر
• زخم‌هایی که به لب‌ها گسترش پیدا می‌کنند.
• درد غیر قابل‌کنترل
• مشکل در خوردن و آشامیدن
• تب بالا همراه با آفت یا زخم‌های دهانی

اگر شما سطوح دندانتان تیز بود یا چیدمان دندان‌ها به‌ گونه‌ای بود که به زخم‌ها آسیب می‌رساند حتماً به دندان‌ پزشک مراجعه کنید.

علت دقیق آفت یا زخم‌های دهانی، نامشخص است، هرچند محققان گمان می‌برند که ترکیبی از عوامل منجر به بروز مکرر بیماری، حتی در همان شخص می‌شود. عوامل مؤثر در ایجاد آفت یا زخم‌های دهانی عبارت‌اند از:

• آسیب جزئی به دهان از طریق مسواک زدن خشن، اتفاقات ناگوار ورزشی و یا گاز گرفتن تصادفی گونه از داخل
• خمیر دندان و دهان‌شوهای حاوی سدیم لوریل سولفات
• حساسیت‌های غذایی، به‌ ویژه به شکلات، قهوه، توت‌ فرنگی، تخم‌مرغ، آجیل، پنیر، و غذاهای پر ادویه یا اسیدی
• رژیم غذایی فاقد ویتامین B-12، روی، فولات (اسید فولیک) و یا آهن
• پاسخ آلرژیک به باکتری‌های خاصی در دهان
• هلیکوباکتر پیلوری، همان باکتری که باعث بروز زخم مجاری گوارشی می‌شود.
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
• استرس عاطفی

آفت یا زخم‌های دهانی همچنین ممکن است به دلیل شرایط و بیماری‌های خاصی مانند موارد زیر رخ دهد:

• بیماری سلیاک، یک اختلال جدی روده‌ای ناشی از حساسیت به گلوتن (پروتئین موجود در اغلب غلات)
• بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (زخمی)
• بیماری بهجت (یک اختلال نادر است که باعث التهاب سراسر بدن، از جمله دهان می‌شود.)
• سیستم ایمنی معیوب که به‌جای عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها و باکتری، به سلول‌های سالم دهان حمله می‌کند.
• HIV / AIDS، که موجب سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شود.

برخلاف تبخال، آفت یا زخم‌های دهانی به عفونت ویروس تبخال مرتبط نیست.
هرکسی می‌تواند به آفت یا زخم‌های دهانی دچار شود اما اغلب در نوجوانان و بزرگ‌سالان جوان اتفاق می‌افتد، و در زنان شایع‌تر هستند.
اغلب مردم با آفت یا زخم‌های دهانی راجعه، یک سابقه خانوادگی برای این اختلال دارند. علت آن ممکن است هم وراثت باشد و هم یک عامل در محیط‌ زیست، مانند غذاهای خاص حساسیت‌زا.

یکسری آزمون‌ها برای تشخیص آفت یا زخم‌های دهانی مورد نیاز است. دندان‌پزشک شما می‌تواند زخم دهان را براساس ظاهر آن تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایشاتی برای بررسی دیگر مشکلات سلامتی نیاز باشد، به‌ خصوص اگر آفت یا زخم‌های دهانی به‌ صورت شدید و مستمر باشند.

درمان معمولاً برای آفت یا زخم‌های دهانی کوچک، که خود به‌ خود در یک یا دو هفته بهبود می‌یابند لازم نیست. اما زخم‌های بزرگ، مداوم یا غیر منتظره و دردناک اغلب نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند. گزینه درمانی متعددی وجود دارد.

شستشوی دهان

اگر تعداد زیادی آفت یا زخم‌های دهانی داشته باشید، ممکن است پزشک از محلول شستشوی دهان حاوی دگزامتازون آستروئید برای کاهش درد و التهاب یا لیدوکائین برای کاهش درد استفاده کند.

محصولات موضعی

محصولات بدون نسخه (کرم، ژل یا مایعات مخصوص) نیز ممکن است برای تسکین درد و سرعت بخشیدن به درمان استفاده شود. برخی از محصولات مواد تشکیل‌ دهنده فعال، مانند: بنزوکایین و پر اکسید هیدروژن و دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده

داروهای خوراکی

داروهای خوراکی زمانی استفاده می‌شود که آفت یا زخم‌های دهانی شدید بوده یا به درمان‌های موضعی پاسخ نمی‌دهند. مانند سوکرالفیت (Carafate) که در درمان زخم روده به‌ عنوان یک عامل پوششی به ‌کار می‌رود و کلشی سین، که به‌ طور معمول برای درمان نقرس استفاده می‌شود. داروهای استروئیدی خوراکی که زمانی که زخم شدید باشد و به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد استفاده می‌شود. اما به دلیل عوارض جانبی جدی، آن‌ها معمولاً آخرین راه‌حل هستند.

کوتری زخم(برداشتن جای زخم)

در طول کوتری، با استفاده از یک ماده شیمیایی و یا ابزارهای خاص برای سوزاندن، بافت سوزانده و تخریب می‌شود.

• دباکترول ( Debacterol) یک راه‌حل موضعی طراحی‌ شده برای درمان آفت یا زخم‌های دهانی و مشکلات لثه است. توسط این ماده شیمیایی آفت یا زخم‌های دهانی سوزانده می‌شود، این دارو ممکن است مدت‌ زمان بهبودی را به حدود یک هفته کاهش دهد.
• نیترات نقره گزینه دیگری برای کوتر شیمیایی آفت یا زخم‌های دهانی است. بهبود سریع ندارند، اما ممکن است به از بین بردن درد ناشی از آفت کمک کند.

مکمل‌های غذایی

دکتر ممکن است اگر شما کمبود برخی از مواد مغذی مهم، مانند فولات (اسید فولیک) مصرف ویتامین B-12 یا روی، ویتامین B-6 داشته باشید، مکمل تجویز کند.

مشکلات مربوط به‌ سلامت

اگر آفت یا زخم‌های دهانی مربوط به یک مشکل جدی‌تر سلامتی باشد، دکتر شما می‌بایست بیماری زمینه‌ای را درمان کنند.

سبک زندگی

برای کمک به تسکین درد و سرعت بهبود، در نظر گرفتن این نکات مؤثر است:

• دهان خود را با استفاده از آب‌نمک یا جوش‌شیرین شستشو دهید (حل یک قاشق چای‌ خوری جوش‌ شیرین را در 1/2 فنجان آب گرم)
• شست‌ و شو با شیر منیزی در زخم دهان چند بار در روز.
• اجتناب از غذاهای ساینده، اسیدی یا تند که می‌تواند التهاب و درد را بیشتر کند.
• استفاده از یخ در آفت یا زخم‌های دهانی برای کاهش التهاب.
• مسواک زدن دندان‌ها به‌ آرامی، با استفاده از یک مسواک نرم

آفت یا زخم‌های دهانی معمولاً عود می‌کنند، اما شما قادر به کاهش دفعات آن خواهید بود اگر:

مراقب آنچه می‌خورید باشید

سعی کنید از غذاهایی که به نظر می‌رسد به تحریک دهان کمک می‌کند اجتناب کنید. شامل آجیل، چیپس، چوب‌شور، ادویه‌جات ترشی جات خاص، غذاهای شور و میوه‌های اسیدی، مانند آناناس، گریپ‌فروت و پرتقال است. اجتناب از هرگونه مواد غذایی که شما نسبت به آن حساسیت دارید.

غذاهای سالم را انتخاب کنید

برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای، خوردن مقدار زیادی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار توصیه می‌شود.

رعایت بهداشت دهان و دندان

مسواک زدن مرتب و نخ دندان بعد از وعده‌های غذایی یک بار در روز می‌تواند دهان را تمیز و عاری از مواد غذایی نگه دارد که می‌تواند به مشکلات دهانی منجر شود. استفاده از یک مسواک نرم برای کمک به جلوگیری از تحریک بافت ظریف دهان، و اجتناب از خمیر دندان‌ها و دهان‌شوهای حاوی سدیم لوریل سولفات.

محافظت از دهان

اگر شما ارتودنسی و یا سایر ابزار دندان‌پزشکی دردهان دارید، از دندان‌پزشک بخواهید لبه‌های تیز آن را هموار کند تا به دهان آسیب نرساند.

کاهش استرس

اگر آفت یا زخم‌های دهانی به استرس مربوط می‌شود، با یادگیری و استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس، مانند مراقبه به کاهش آن کمک کنید.

• 6 درمان طبیعی برای زخم‌های دهانی | آفت دهان
• خشکی دهان | عوارض و روش های درمان خشکی دهان

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا