سرطان روده بزرگ (Colon cancer)
درباره سرطان روده بزرگ
اطلاعات بیماریها : سرطان روده بزرگ در مردان سومین سرطان شایع (پس از سرطان ریه و پروستات) و در زنان دومین سرطان شایع (پس از سرطان پستان) است. سرطان روده بزرگ در آقایان کمی بیش از زنان دیده میشود. شیوع بیماری با افزایش سن بیشتر شده و اغلب بیماران بیش از ۵۰ سال دارند. میزان وفور بیماری سرطان روده بزرگ در کشورهای غربی (امریکای شمالی، اروپا و استرالیا) نسبت به بسیاری از ممالک خاور دور و کشورهای درحالتوسعه تا بیش از ۱۰ برابر گزارششده است. به نظر میرسد که شیوع بیماری سرطان روده بزرگ در آسیا و در کل جهان در حال افزایش است. اهمیت این نوع سرطان در این است که تشخیص زودرس و در مراحل اولیه و انجام عمل جراحی به موقع آن (با برداشتن کامل توده سرطان) سبب بهبود قطعی میشود.
بیش از نیمی از سرطانهای روده بزرگ در راست روده و رکتوسیگموئید (۸۰ سانتیمتر آخر روده بزرگ) دیده میشوند لذا دسترسی به آن با اندوسکوپ میسر است.
علائم و نشانههای سرطان روده بزرگ
کلیک کنیددر اکثر موارد سرطان روده بزرگ در قسمتهای انتهایی روده بزرگ در فاصله تقریبی ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتری از مقعد ایجاد میشود. خونریزی از سطح آن سبب دفع خون روشن همراه با مدفوع میگردد. لذا شایعترین علامت بروز بیماری دفع خون روشن یا لخته از مقعد است. اگر بیماری در ناحیه ابتدایی روده بزرگ باشد خونریزی از سطح توده سرطانی در مراحل اولیه ممکن است بدون هیچ علامت خاصی باشد. اگر خونریزی مداوم و زیاد باشد میتواند سبب کمخونی گردد. چنانچه راه عبور مواد از روده را سد نماید سبب بروز اسهال یا یبوست و در مراحل پیشرفته علائم انسداد روده را ایجاد مینماید.
علائم هشدار دهنده سرطان روده بزرگ را به خاطر بسپارید:
• دفع خون روشن از مقعد یا دفع خون به صورت غیر قابل رؤیت که فقط با آزمایش مدفوع مشخص میشود (خون مخفی)
• کمخونی فقر آهن غیر قابل توجیه و علائم مربوط به آن مثل ضعف، بیحالی، خستگی و …
• اسهال یا یبوست اخیر
• کاهش وزن یا کاهش اشتهای غیر قابل توجیه
عوامل خطر یا ریسک فاکتورها در سرطان روده بزرگ
کلیک کنیدعلت اصلی سرطان روده بزرگ معلوم نیست ولی عوامل محیطی و بهخصوص نوع و ترکیب غذا و عوامل ارثی در بروز سرطان روده بزرگ دخیل است. تفاوتی جدی در شیوع بیماری در مناطق جغرافیایی وجود دارد که بهظاهر ناشی از عوامل محیطی است. به طور مثال در افرادی که از نواحی با شیوع کمتر بیماری (مثل ژاپن) به نواحی با شیوع بیشتر این بیماری (مثل امریکا) مهاجرت میکنند شیوع بیماری سرطان روده بزرگ افزایش مییابد که میتواند نشاندهنده نقش عوامل محیطی (بهخصوص تغذیه) باشد. از طرف دیگر در کشور ژاپن نیز پس از جنگ جهانی دوم که مردم گرایش بیشتری به رژیم غذایی با سبک غربی (کم فیبر) پیدا کردهاند شیوع بیماری سرطان روده بزرگ افزایش یافته است.
عوامل خطرساز تغذیهای
در مطالعه انجام شده در انسان و حیوانات آزمایشگاهی، تأیید شده که رژیم غذایی پرچرب (به خصوص چربی حیوانی) منجر به استقرار میکروبهای بیهوازی در روده و تبدیل ترکیبات صفراوی به مواد سرطان زاد میشوند. افزایش این مواد سبب ایجاد پولیپ و به دنبال آن سرطان روده بزرگ میشود.
مصرف مداوم و زیاد گوشت قرمز (بهویژه گوشت گاو) به خصوص اگر با درجه حرارت بالا پخته شود. همین طور مصرف مواد غذایی پرکالری (با قند و چربی بالا) و مصرف مواد قندی مثل ساکروز خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش میدهند.
مصرف بیش از اندازه تخممرغ خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را میافزاید.
مصرف بوتیرات که اسید چرب با زنجیره کوتاه است میتواند بروز سرطان روده بزرگ را کاهش دهد و رژیمهای فاقد این ترکیب تا حدودی خطرساز هستند.
مواد فیبری، سبزیجات و میوهجات تازه (مثل کلم، چغندر، اسفناج و …) سبب تسریع حرکات روده شده و تماس مواد سرطان زاد را با جدار روده کم میکنند. این مواد حاوی فولات و مواد ضد اکسیدان بوده که خاصیت ضد سرطانی دارند. مواد غذایی حاوی ویتامین E و C مثل سبزیجات و میوهجات و ماهی و مرغ خاصیت ضد اکسیدان دارند. این موضوع اهمیت مصرف بیشتر مواد غذایی فوق را در کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ نشان میدهد.
عوامل خطرساز ارثی
دخالت عوامل ژنتیکی در بروز سرطان روده بزرگ ثابت شده است. به نظر میرسد که در ۲۰% موارد در بروز آن نقش اساسی دارد و تاکنون ۴ ژن سرطانزا در بیماری سرطان روده بزرگ شناخته شده است.
وقتی یک مورد سرطان روده بزرگ در یک خانواده دیده میشود برای اقوام درجه یک خطر ابتلا دو تا سه برابر میشود.
گرچه عوامل ژنتیک زمینهساز بروز سرطان روده بزرگ میباشد ولی در مجموع عوامل محیطی نقش مهمتری در بروز بیماری سرطان روده بزرگ دارند. برای بیماری سرطان روده بزرگ دو شکل عمده توارثی نیز شناخته شده است. یک نوع آن فقط سرطان روده بزرگ در خانواده به ارث میرسد (لینچ یک). نوع دیگر سرطانهای رحم، تخمدان و پستان نیز در خانواده فرد مبتلا به سرطان روده بزرگ به ارث میرسد (لینچ دو)
پولیپ روده بزرگ
به برجستگیهای گوشتی مخاطی در روده بزرگ که پایه عروقی دارند پولیپ میگویند. نوع خاصی از این پولیپها (پولیپهای آدنوماتوز) زمینهساز سرطان روده بزرگ هستند. شانس وجود پولیپ در خانواده درجه یک فرد مبتلابه سرطان کولون ۵ برابر بیشتر از سایر افراد جامعه است. نوع دیگری از پولیپ دستگاه گوارش، پولیپوز فامیلیال است که ریسک سرطان روده بزرگ را به شدت افزایش میدهد (پولیپوز به معنای وجود همزمان مقدار بسیار زیاد پولیپ در لوله گوارش است).
در مجموع شواهد جدی و متعددی وجود دارد که در اکثر قریب به اتفاق موارد سرطان روده بزرگ به دنبال پولیپ آدنوماتوز روده بزرگ بروز میکند لذا کولونوسکوپی هر سه سال یک بار و برداشتن پولیپهای کولون (در افراد مستعد) میتواند ریسک بروز سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
کولیت اولسراتیور مزمن (التهاب زخمی و مزن روده بزرگ)
کولیت زخمی که بیش از ۱۰ سال از شروع آن گذشته و قسمت اعظم روده بزرگ را درگیر کرده باشد خطر سرطانی شدن دارد. اما تنها ۵% افراد مبتلا دچار سرطان میشوند و جای نگرانی نیست ولی توصیه میشود بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو که بیش از ده سال سابقه بیماری دارند سالیانه تحت کولونوسکوپی قرار گیرند (به آندوسکوپی قسمت تحتانی دستگاه گوارش یعنی روده بزرگ، کولونوسکوپی میگویند).
سایر موارد عبارتاند از:
• چاقی، کمتحرکی، مصرف مشروبات الکلی و استعمال دخانیات خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش میدهد.
• اثر محافظتی استروژن؛ در بررسیهای به عمل آمده اثر محافظتی استروژن (هورمون زنانهای که از تخمدانها ترشح میشود) در جلوگیری از سرطان روده بزرگ میتواند علت کاهش شیوع سرطان روده بزرگ در خانمهایی که زایمانهای متعدد (فرزندان زیاد) دارند، باشد.
تشخیص سرطان روده بزرگ
کلیک کنیدتشخیص زودرس و به موقع سرطان میتواند نجات بخش باشد. در صورتی که فردی با دفع خون روشن از مقعد، اسهال یا یبوست اخیر، علائم انسداد روده و یا کاهش وزن، کاهش اشتها، کمخونی مربوط به کمبود آهن غیر قابل توجیه مراجعه نمود حتماً از نظر سرطان روده بزرگ باید بررسی شود.
بررسی روده بزرگ به روشهای زیر قابل انجام است:
معاینه انگشتی مقعد
همانطور که گفته شد درصد زیادی که سرطانهای روده بزرگ در سمت چپ قرار دارند از این تعداد نیز بخش عمده آن در فاصله مقعد تا ۲۰ سانتی متری آن واقع شدهاند. لذا حدود ۱۰ درصد سرطانهای روده بزرگ را با لمس انگشت میتوان پیدا کرد. در این شیوه معاینه در حالی که بیمار در وضعیت خوابیده به شکم با زانوهای جمع شده زیر شکم قرار گرفته است توسط پزشک معاینه میشود. در این معاینه ضایعات احتمالی این ناحیه مثل پولیپ، توده سرطانی و شقاق مقعدی که در فاصله ۱۰ سانتی متری مقعد قرار دارد، قابل است. در آقایان میتوان پروستات را با این معاینه ارزیابی نمود.
عکس برداری از روده بزرگ با ماده حاجب
احشا توخالی مثل روده بزرگ در مقابل تابش اشعه قابل رؤیت نیستند برای به رؤیت درآوردن آنها و بررسی سطح داخلی احشا توخالی از محلولهایی استفاده میشود که در مقابل تابش اشعه قابل رؤیت باشند. در بررسی روده بزرگ نیز با تنقیه توسط محلول باریوم و عکس برداری از رودهها میتوان سطح داخلی روده بزرگ را مشاهده کرد. جهت انجام این روش میبایستی رودهها از مواد دفعی پاک شده باشد لذا از حدود ۴۸ ساعت قبل از انجام باریوم انما، نوشیدن مایعات فراوان و عدم مصرف غذای جامد توصیه میشود. شب قبل از انجام عکس برداری نیز با تجویز مواد و داروهای ملین روده بزرگ به طور کامل تخلیه میشود.
برای ارزیابی دقیقتر سطح داخلی (مخاطی) روده بزرگ پس از وارد نمودن محلول باریوم، از دمیدن هوا به داخل روده نیز استفاده میکنند که به اصطلاح دابل کنتراست باریم انما نامیده میشود.
با توجه به اینکه این شیوه تنها سایه ضایعات را نشان میدهد چنانچه ضایعه کوچک باشد و یا در نقاط خاصی قرار گرفته باشد قابل رؤیت نخواهد بود. علاوه بر این امکان گرفتن نمونه بافتی و بررسی میکروسکوپی آن وجود ندارد.
آزمون بررسی خون مخفی در مدفوع
در حالت طبیعی وجود خون در مدفوع غیر طبیعی است. در صورتی که سطح ضایعات خوشخیم و یا بدخیم دستگاه گوارش زخمی شود، ممکن است سبب خونریزی گوارشی شود. در مواردی که ضایعات فوق در نواحی انتهایی روده باشند دفع خون قابل مشاهده و رؤیت است. در مواردی که خونریزی شدید نباشد و یا ضایعات در نواحی ابتدایی روده بزرگ باشند، خونریزی به صورت مختصر و غیر قابل رؤیت بوده و فقط با آزمایش میکروسکوپی به وجود خون در مدفوع پی میبرند (به این نوع دفع خون، دفع خون مخفی و آزمون آن را آزمایش خون مخفی مینامند).
آندوسکوپی روده بزرگ (کولونوسکوپی یا رکتوسیگموئیدوسکوپی)
به طور کلی آندوسکوپی به معنی مشاهده درون ارگانها و ساختمانهای توخالی است که به کمک یک لوله قابل انعطاف و ظریف حاوی دوربین و چراغ انتهایی انجام میشود. آندوسکوپی روشی است که پزشک به طور مستقیم میتواند سطح درونی (سطح مخاطی) ارگان مورد نظر را ببیند. در صورت لزوم حین آندوسکوپی میتوان اقدامات تشخیصی و درمانی نیز انجام داد. آندوسکوپی روده بزرگ یا کولونوسکوپی نیز برای تشخیص و گاهی درمان ضایعات مخاطی روده بزرگ مثل بیماریهای التهابی، ضایعات عروقی، پولیپ، زخم رودهای، ضایعات بدخیم و سرطانی روده بزرگ و … به کار میرود.
انجام کولونوسکوپی روده بزرگ به عنوان یک روش تشخیصی در شناسایی زودرس سرطان پس از سن ۴۵ سالگی هر سه تا پنج سال یک بار توصیه شده است.
درمان سرطان روده بزرگ
کلیک کنیددرمان اصولی و اساسی در اکثر موارد سرطان روده بزرگ، جراحی است. نوع عمل جراحی به نوع، اندازه و دست اندازی تومور به اطراف بستگی دارد. برای ارزیابی موارد فوق قبل و حین عمل جراحی بررسیهای لازم صورت میگیرد و به طور کلی بر اساس اندازه و میزان نفوذ تومور در دیواره روده بزرگ و میزان گرفتاری گرههای لنفاوی و انتشار تومور به مناطق دوردست، سرطان به 4 مرحله تقسیم میشود. در مرحله اول که تومور به سطح مخاطی روده محدود است عمل جراحی سبب بهبود قطعی میشود و در مرحله چهارم که سرطان، کبد و یا استخوانها را نیز درگیر کرده است علیرغم تمامی تلاشها علاج قطعی ندارد. اما درمجموع میتوان گفت نتایج درمان جراحی سرطان روده بزرگ به طور کلی رضایت بخش و عالی است. به خصوص که شیمی درمانی و اشعه درمانی نیز میتواند تأثیر عمل جراحی را افزایش دهد.
درمانهای تکمیل کننده
• شیمی درمانی(کموتراپی) : تجویز داروهای مؤثر در از بین بردن سلولهای سرطانی میتواند جلوی بازگشت و عود مجدد بیماری را گرفته و از انتشار آن در بدن جلوگیری نماید. با این داروها شانس بقای بیمار افزایش مییابد.
• اشعه درمانی (رادیوتراپی) : این روش در سرطان انتهای روده بزرگ (رکتوم) میتواند مؤثر باشد و شانس انتشار آن به لگن را کاهش دهد و گاهی حتی قبل از عمل جراحی به کار میرود.
گاهی ترکیب این دو روش به عنوان مکمل عمل جراحی نیز پیشنهاد میشود و نتایج خوبی به همراه داشته است.
پیشگیری از سرطان روده بزرگ
کلیک کنیدبرای پیشگیری از بروز سرطان روده بزرگ موارد زیر را باید در نظر گرفت:
• رعایت دستورات بهداشتی؛ که میتواند خطر بروز سرطان کلون را کاهش دهد.
• یافتن بیماران در مراحل اولیه بروز سرطان و درمان مؤثر و مفید برای آنها (روش غربالگری یا اسکرینینگ)
• شناسایی موارد پرخطر برای بروز سرطان روده بزرگ
• کاهش مصرف غذای پرچربی، گوشت، تخم مرغ و قندهای مصنوعی در رژیم غذایی
• امتناع از پرخوری، چاقی و بیتحرکی
• افزایش مصرف سبزی جات و میوهجات و مواد حاوی ویتامین C به خصوص کلم، چغندر، اسفناج، کاهو و کرفس
• مصرف حداقل ۸۰۰ میلی گرم کلسیم در روز (افزایش مصرف لبنیات روزانه)
• انجام فعالیتهای مستمر ورزشی
شما هم می توانید در مورد این بیماری داستان خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت داستان خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن داستان جدید " کلیک کنید. همچنین داستان شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، داستان شما نمایش داده می شود.شما هم می توانید در مورد این بیماری پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.