رفلاکس معده | (Gastroesophageal reflux (GERD
درباره بیماری رفلاکس معده
اطلاعات بیماریها : ترش کردن یا سوزش سر دل یکی از ناراحتیهای شایع بشری است که تقریباً همه مردم یک بار در طول عمر خود آن را تجربه کردهاند. این احساس نامطلوب زمانی رخ میدهد که اسید معده به داخل مری راه یابد. فردی که دچار چنین حالتی میشود ناراحتیهای خود را به صورت ترش کردن، سوزش سر دل، احساس حرکت مایعی سوزاننده از معده میکند. به این پدیده شایع رفلاکس یا برگشت اسید معده به مری میگویند.
علائم و نشانههای بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیداز آنجا که بافت پوششی مری نسبت به اسید آسیبپذیر است با برگشت مداوم اسید از معده به مری علائمی نظیر درد و سوزش ناحیه پشت جناغ سینه و یا ناحیه سر دل ایجاد میشود که معمولاً با غذا خوردن تشدید پیدا کرده و چند ساعت پس از آن طول میکشد و با مصرف آب، جوش شیرین، شیر یا شربت ضد اسید برطرف میشود. گاهی برگشت اسید به داخل مری سبب گرفتگی شدید عضلات مری و اطراف آن شده و درد در ناحیه قفسه سینه ایجاد میشود. شدت و خصوصیات درد گاهی مشابه درد مربوط به آنژین قلبی است که افتراق این دو بیماری را از یکدیگر مشکل میسازد.
رفلاکس باعث برخی علائم غیر اختصاصی و ناشایع نیز میشود مثل: بوی بد دهان، احساس پری در ناحیه فوقانی گردن یا سر دل، آروغ تلخ، گلو درد مزمن صبحگاهی، گرفتگی صدا، سرفه مزمن (خصوصاً شبانه)، تنگی نفس مزمن حملهای (شبیه آسم)، پوسیدگی دندانی، بیماری لثه.
علل بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیددر حالت طبیعی و در یک فرد سالم حرکت مواد غذایی به صورت یک طرفه از سوی دهان به سمت مقعد است و غذایی که وارد معده میشود نمیتواند به داخل مری برگردد. دریچه عضلانی که در انتهای مری قرار دارد (دریچه تحتانی مری) در حقیقت یک دریچه یک طرفه است که با حرکات متناوب و متناسب با بلع و هماهنگ با رسیدن لقمه غذایی به انتهای مری باز شده و طی مدت کوتاهی باز مانده تا مواد غذایی به معده وارد شوند سپس دریچه بسته شده و مانع برگشت مواد از معده به مری میشود. هرگونه اختلال در عملکرد این دریچه میتواند سبب برگشت مواد از معده به مری شود. بافت پوششی معده نسبت به اسید و ترشحات دیگر گوارشی مقاوم است اما سلولهای پوششی مری فقط برای عبور مناسب غذا ساخته شدهاند و مقاومت چندانی در مقابل اسید ندارند، لذا در مقابل اسید برگشتی آسیبپذیر بوده و احتمال ایجاد تورم، التهاب و زخم نواحی تحتانی مری در اثر اسید وجود دارد.
به جز دریچه تحتانی مری عوامل دیگری نیز در مقابل برگشت اسید دفاع میکنند که عبارتاند از:
• وجود انقباضات منظم مری (حرکات دودی) که سبب جارو کردن اسید وارد شده به مری میشود.
• ترشحات بزاقی دهان و ترشحات مری که اسید برگشتی را رقیق میکنند.
• حرکات دودی معده که سبب خروج اسید از معده میشود.
• وضعیت ایستاده انسانی که سبب میشود اسید وارد شده به مری با قوه ثقل خود به معده برگردد.
اختلال عملکرد دریچه تحتانی مری که یک اختلال ذاتی است معمولاً در سنین جوانی بروز میکند اما با افزایش سن میتواند شدت یابد.
عوامل خطر یا ریسک فاکتورها در بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیدهر عاملی که فشار داخل معده را افزایش داده و بتواند به قدرت ناقص دریچه تحتانی مری غلبه نماید:
افزایش فشار در داخل معده بر اثر :
• پرخوری به همراه بلع زیاد هوا
• خوردن غذای پرحجم که از معده نیز دیر تخلیه شوند.
• غذاهای نفاخ با گاز ایجاد شده در لوله گوارش سبب اتساع و افزایش فشار داخل معده میشود.
افزایش فشار از خارج معده براثر :
چاقی و وزن زیاد علاوه بر افزایش فشار داخل حفره شکمی، سبب ضعف دریچه تحتانی مری نیز میشود.
بارداری علاوه بر افزایش فشار داخل حفره شکمی، تغییرات هورمونی زنانه حین بارداری سبب شل شدن دریچه تحتانی مری نیز میشود (حدود ۷۵% خانمهای باردار در طول حاملگی دچار سوزش سر دل میشوند).
پوشیدن لباسهای تنگ
غذاهای نفاخ رودهها را متسع نموده و به معده فشار میآورند.
خم شدن به جلو یا خوابیدن به شکم یا فعالیت ورزشی خصوصاً پس از صرف غذا
عواملی که سبب شل شدن دریچه تحتانی مری میشوند :
استعمال دخانیات : به علت نیکوتین موجود در سیگار اثر نامطلوب دارد.
مصرف مشروبات الکلی : در جوامعی که مصرف مشروبات الکلی رایج است رفلاکس و عوارض آن یکی از معضلات و مشکلات مهم پزشکی است که خوشبختانه در کشور ما شیوع ندارد.
داروها : برخی از داروها مثل داروهایی که برای درمان آسم (تنگی نفس حملهای) به کار میرود تشدید کننده و بروز دهنده علائم رفلاکس است.
برخی فرآوردههای غذایی : غذاهای چرب و سرخ کرده بیشتر به علت کندی تخلیه آنها از معده سبب افزایش حجم داخل معده میشوند)، ادویهجات، مرکبات، نوشیدنی کافئین دار، عصاره نعناع میتواند سبب تشدید رفلاکس شوند.
نقایص ساختمانی در نواحی تحتانی مری :
فتق معده : هر عاملی که سبب افزایش مداوم فشار داخل شکم شود میتواند سبب بروز فتق معده گردد مثل چاقی و حاملگی. این بیماری در همه سنین دیده میشود اما با افزایش سن شانس بروز آن افزایش مییابد.
عوارض بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیدبیماری رفلاکس معده ، بیماری شایعی است و در اکثر موارد خطرناک نیست و عارضهای ندارد ولی در مواردی که مداوم و شدید باشد میتواند به سلولهای پوششی مری آسیب برساند (ازوفاژیت). در آسیب خفیف فقط نسج انتهایی تحتانی مری متورم و ملتهب میشود اما با تشدید و تداوم بیماری به تدریج زخم سطحی و سپس عمیق ایجاد شده و در صورت تداوم زخم و آسیب سلولی، تنگی آن ناحیه نیز بروز میکند و درنتیجه علائمی چون کمخونی و یا درد پشت جناغ سینه به هنگام عبور غذا از مری و یا احساس گیر کردن لقمه غذایی تظاهر مینماید. (کمخونی در اثر خونریزی مداوم و خفیف از زخم انتهای مری است) در صورتی که بیماری درمان نشود به تدریج بافت پوششی مری برای مقابله با برگشت اسید تبدیل به بافت پوششی معده میشود که آن را به اصطلاح پوشش بارت میگویند. در مبتلایان به بارت شانس سرطانی شدن مری بیشتر از افراد عادی است اما فراموش نکنید که بیماری رفلاکس بسیار شایع است و بیش از ۱۰ درصد مردم دچار این بیماری هستند ولی سرطان مری بسیار نادر است لذا به نظر میرسد اولاً در موارد رفلاکس شدید به خصوص در مصرفکنندگان مشروبات الکلی بافت پوششی بارت میتواند ایجاد شود و ثانیاً شانس سرطانی شدن بافت پوششی بارت در حدی نیست که با ایجاد این بافت برداشتند آن الزامی باشد بلکه توصیه میشود این افراد به صورت دورهای به پزشک مراجعه نموده و ضمن درمان صحیح، پیگیری با آندوسکوپی و نمونه برداری از آن ناحیه انجام شود و به محض مشاهده کوچکترین شاهدی به نفع سرطانی شدن اقدام مناسب (جراحی) انجام شود.
تشخیص بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیددر اکثر موارد علائم، راهنمای تشخیصی خوبی برای بیماری است به طور مثال ترش کردن و سوزش سر دل پس از صرف غذا علائمی هستند که با درصد اطمینان بالا میتوانند نمایانگر اختلال در عملکرد دریچه تحتانی مری و رفلاکس باشند و نیاز به اقدام تشخیص خاصی نیست.
علائمی چون سرفه مزمن، تنگی نفس حملهای و درد سینه معمولاً ناشی از بیماریهایی مثل سینوزیت مزمن، آسم، بیماری عروق قلبی میباشند اما در برخی موارد اندک این علائم میتوانند ناشی از رفلاکس باشند (علائم غیر معمول رفلاکس).
به طور کلی رفلاکس از دو جهت قابل بررسی است :
اثبات حضور رفلاکس
که با نشان دادن برگشت اسید از معده به مری از طریق گذاشتن ابزارهای لولهای باریک و حساس به اسید در انتهای مری انجام میشود و در طول ۲۴ ساعت اطلاعات دریافتی را ثبت کرده و تجزیه و تحلیل مینمایند. انجام این اقدام زمانی ضرورت دارد که پزشک در مورد ارتباط بین برگشت اسید (رفلاکس) و علائم بیمار شک داشته باشد مثل ارتباط رفلاکس با درد سینه، سرفه مزمن یا تنگی نفس حملهای که معمولاً به علت بیماریهای دیگری غیر از رفلاکس ایجاد میشوند.
بررسی آثار و عوارض رفلاکس
آثار برگشت اسید در مری به میزان و مدت برگشت اسید ارتباط دارد و ترتیب عبارت است از:
• تورم و قرمزی سلولهای پوششی مری
• زخم سطحی و یا عمقی
• تنگی ناشی از زخم مزمن و مکرر
• جایگزینی بافت پوششی معده به جای بافت مری
هرچه مدت و میزان رفلاکس بیشتر باشد این آثار و عوارض بیشتر است در مواردی که رفلاکس طولانی مدت و شدید وجود داشته باشد و یا پزشک معالج به حضور این آثار شک داشته باشد از روشهای تشخیصی مثل آندوسکوپی مری یا عکس برداری با ماده حاجب از مری کمک گرفته شود.
در صورتی که فرد رفلاکس داشته باشد و کاندید عمل جراحی نیز باشد، ممکن است تستهای دیگری نیز برای فرد انجام پذیرد مانند عکس برداری اشعه ایکس از بخش بالایی دستگاه گوارش، انجام آندوسکوپی از نواحی مربوطه و انجام مانومتری که تستی برای بررسی تحرک مری میباشد که طی آن لوله ظریفی از طریق بینی وارد مری میشود.
درمان بیماری رفلاکس معده
کلیک کنیددرمان مناسب رفلاکس به ترتیب با در نظر گرفتن روشهای زیر صورت میگیرد:
اصلاح عادات روزمره در تغذیه و خوابیدن
نخستین توصیهها شامل درمانهای غیر دارویی است به همین دلیل به راحتی توسط خود افراد قابلاجرا است. تغییر در شیوه زندگی و تغذیه حائز اهمیت است. در این مورد حذف هر عاملی که باعث تشدید بیماری میشود میتواند در جهت درمان و بهبود بیماری مؤثر باشد. لذا عمل به موارد زیر توصیه میشود:
• پرهیز از پرخوری : افزایش محتویات داخل معده، فشار داخل معده را زیاد کرده و سبب برگشت ترشحات به داخل مری میشود.
• اصلاح چاقی : چاقی بهخصوص چاقی شکمی با افزایش فشار داخل شکم میتواند سبب رفلاکس شود.
• پرهیز از استعمال دخانیات و مشروبات الکلی : این ترکیبات با کاهش ترشح بزاق و شل کردن دریچه تحتانی مری و اثرات مخرب بافتی به ایجاد رفلاکس کمک میکنند.
• پرهیز از برخی غذاها : برخی نوشیدنیها مثل قهوه، چای (بهخصوص غلیظ)، شکلات، عصاره نعناع، نوشابه گازدار، آب گوجهفرنگی و برخی از مواد غذایی مثل مواد غذایی خیلی شیرین یا خیلی چرب، ادویهجات، غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد میتوانند سبب تشدید رفلاکس شوند.
• اصلاح عادات خواب : درصورتیکه معده حاوی ترشحات و مواد غذایی باشد احتمال برگشت اسید و آسیب رساندن به مری در طی خوابیدن بیشتر است لذا باید تلاش نمود که به هنگام خوابیدن معده خالی باشد به همین جهت توصیه میشود که فاصله زمانی بین غذا خوردن و خوابیدن حداقل ۲ ساعت باشد تا معده بهطور کامل تخلیه گردد. افرادی که در طول شب دچار رفلاکس میشوند و یا در طول روز رفلاکس مکرر و شدید دارند بهتر است جهت جلوگیری از رفلاکس شبانه به هنگام خوابیدن تنه فوقانی (سر و تنه) حداقل ۱۵ درجه نسبت به نیمتنه تحتانی (شکم و پاها) بالاتر قرار گیرد.
درمان دارویی
بخش عمده درمان، اصلاح عادات روزمره و تغذیه است. اما دو هدف عمده از درمان دارویی کاهش میزان اسید موجود در معده و تقویت دریچه تحتانی مری است.
• کاهش میزان اسید موجود در معده
داروهای خنثیکننده اسید : مثل شربت یا قرص ضد اسید در صورتی که به میزان کافی مصرف شوند میتوانند به مدت یک تا سه ساعت اسید داخل معده را خنثی نمایند و اثر تسکین دهنده آن نیز فوری است اما برای تأثیر مداوم و مؤثر بایستی به فواصل کوتاه (هر یک تا سه ساعت) مصرف شوند. طی خواب شبانه نیز امکان مصرف دارو به این روش نیست.
داروهای مهارکننده ترشح اسید : سامتیدین (Cimetidine)، رانیتیدین (Ranitidine)، فاموتیدین (Famotidine)، نیزاتیدین (Nizatidinum)، امپرازول (Omeprazole)، لنزوپرازول (Lansoprazole)، لوزک (Losec) و غیره مؤثرتر میباشند. در حال حاضر ترکیبات مشابه اومپرازول به عنوان درمان انتخابی رفلاکس معرفی میشوند چون سریعتر و مؤثرتر از داروهای دیگر عمل میکنند.
• تقویت دریچه تحتانی مری
داروهایی که ضمن تقویت دریچه تحتانی مری، حرکات قسمت ابتدایی دستگاه گوارش را تشدید کرده و تخلیه معده را تسریع میکنند. در درمان رفلاکس به کار میروند مثل متوکلوپرامید (Metoclopramide). عموم مردم این دارو را بهعنوان داروی ضد استفراغ و تهوع میشناسند درصورتیکه منظور از مصرف این دارو در رفلاکس، مقابله با تهوع یا استفراغ نیست بلکه تخلیه سریع معده از اسید مد نظر است. عارضه نسبتاً شایع این دارو خواب آلودگی و سستی و گاهی تحریک پذیری و انقباضات عضلانی است در این موارد از داروهای دیگری که این عوارض را نداشته باشد باید استفاده نمود مثل دومپریدون (Domperidone)، سیزاپراید (Cisapride) یا پروکالوپراید (Prucalopride).
درمان جراحی
به طور کلی در مواردی که روشهای غیر جراحی ثمربخش نباشد یا عوارض شدید و غیر قابل درمان رفلاکس ایجاد شود و یا بیمار از بیماری خود خسته و کلافه شده باشد جراحی توصیه میشود. قبل از انجام عمل جراحی بایستی بررسیهای تشخیصی خاصی در مورد شدت نارسایی دریچه تحتانی مری و اختلالات همراه آن (مثل فتق معده یا زخم گوارشی) انجام شود. طی این بررسیها میزان اسید برگشتی و اندازه فشار دریچه تحتانی مری ارزیابی میشود سپس عمل جراحی به شیوه باز یا لاپاراسکوپی انجام میشود. به کمک عمل جراحی در حقیقت از عضلات و الیاف اطراف دریچه تحتانی مری برای تقویت آن استفاده میشود و تجربه تیم جراحی در انجام این عمل بسیار مهم است.
روشهای جدید درمانی
به جز روشهای جراحی روشهای غیر دارویی دیگری نیز در درمان رفلاکس بررسیشده است که به طور عمده با دخالت آندوسکوپیک اجرا میگردد (مثل اصلاح دریچه با روشهای ترمیمی یا با استفاده از امواج رادیویی با فرکانس خاص و …) اما این روشها هنوز در مرحله تحقیقات بوده و فراگیر نشده است.
سلام من مدت طولانیه که رفلاکس معده دارم دوست ندارم دارو بخورم چند تا روش گیاهی رو امتحان کردم ولی جواب نداده. میخواستم بپرسم خطرناکه اگه ولش کنم؟
شما هم می توانید در مورد این بیماری داستان خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت داستان خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن داستان جدید " کلیک کنید. همچنین داستان شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، داستان شما نمایش داده می شود.شما هم می توانید در مورد این بیماری پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.سلام من مدت طولانیه که رفلاکس معده دارم دوست ندارم دارو بخورم چند تا روش گیاهی رو امتحان کردم ولی جواب نداده. میخواستم بپرسم خطرناکه اگه ولش کنم؟