فشار خون پایین | هیپوتانسیون (Hypotension)

برای برخی افراد فشار خون پایین می‌تواند نشانگر یک اختلال در فرد باشد خصوصاً در مواردی که افت ناگهانی فشار خون رخ می‌دهد و یا همراه با علائم زیر باشد:

• سرگیجه
• غش کردن
• فقدان تمرکز
• تاری دید
• تهوع
• سردی و رطوبت و رنگ پریدگی پوست
• تنفس سریع و سطحی
• خستگی
• استرس
• تشنگی

فشار خون پایین بر اثر ایستادن

اشاره به کاهش ناگهانی فشار خون در زمانی دارد که یک‌باره از موقعیت نشسته به موقعیت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهیم.

فشار خون پایین پس از خوردن

که اشاره به کاهش ناگهانی فشار خون پس از وعده‌های غذایی دارد؛ که اغلب افراد مسن را درگیر می‌کند. علت آن تجمع خون در دستگاه گوارشی و ناتوانی بدن در خون‌رسانی صحیح به سایر قسمت‌ها می‌باشد.

فشار خون پایین بر اثر پیام رسانی ناصحیح مغز

این ناهنجاری زمانی رخ می‌دهد که به مدت طولانی در وضعیتی به حالت ایستاده قرار بگیریم. این امر منجر به بروز علائمی مانند سرگیجه، تهوع و از حال رفتگی می‌شود. این نوع فشار خون پایین اغلب در افراد کم سن و سال رخ می‌دهد و دلیل آن عدم ارتباط صحیح بین قلب و مغز می‌باشد.

فشار خون پایین بر اثر اختلال دستگاه عصبی

که به عنوان سندروم شای-دراگردراگر (Shy-Drager) خوانده می‌شود. این مشکل به دلیل عارضه پیش‌رونده‌ای که در سیستم عصبی خودکار رخ داده است ایجاد می‌شود. این عارضه بر اعمال غیر ارادی بدن نظیر تنظیم فشار خون، ضربان قلب، تنفس و گوارش تأثیر می‌گذارد.

هرکدام از انواع فشار خون پایین می‌تواند در هر فردی بروز پیدا کند؛ اما بعضی از فاکتورها بروز انواع خاصی از آن را تشدید می‌کنند:

• سن : فشار خون پایین بر اثر ایستادن یا پس از خوردن غذا، معمولاً در افراد بالای 65 سال رخ می‌دهد. یا اینکه هیپوتانسیون عصبی که بر اثر ارتباط ناصحیح قلب با مغز رخ می‌دهد اکثراً کودکان و افراد کم سن و سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• داروها : افرادی که داروهای خاصی دریافت می‌کنند مانند آلفا بلوکرها که در فشار خون پایین نقش دارند، ریسک بالاتری برای مواجه شدن با عارضه فشار خون پایین دارند.
• بیماری‌های خاص : مانند بیماری پارکینسون، دیابت و برخی مشکلات قلبی می‌تواند فشار خون پایین را سبب شود.

در بسیاری از موارد فشار خون پایین جدی نیست؛ اگر همیشه فشار پایینی دارید ولی احساس سلامتی می‌کنید مسئله نمی‌بایست خیلی جدی باشد اما بهتر است به صورت دوره‌ای به پزشک مراجعه کنید. حتی سرگیجه‌هایی که گهگاه در فرد به وجود آید معمولاً مشکل بزرگی محسوب نمی‌شود و ممکن است در نتیجه دهیدراتاسیون‌های خفیف تا شدید که در اثر تماس با نور خورشید یا قرار گرفتن در معرض گرمای شدید باشد.

البته می‌بایست در صورت مشاهده هر یک از علائم بیماری فشار خون پایین حتماً به پزشک مراجعه شود. چراکه ممکن است این فشار خون پایین از مشکلی جدی منشأ گرفته باشد. در هنگام مراجعه به پزشک می‌بایست گزارش دقیقی از علائمی که مشاهده می‌کنید و اینکه در آن لحظه مشغول انجام چه فعالیتی بودید ارائه دهید.

اصطلاح فشار خون اشاره به اندازه‌گیری فشار خون درون سرخرگ‌ها در هنگام فعالیت و استراحت قلب پس از هر بار زنش قلب دارد.

دلایل فشار خون پایین می‌تواند شامل مواردی چون دهیدراتاسیون (از دست رفتن آب بدن) یا عوارضی که به دنبال مصرف داروها یا انجام عمل جراحی می‌تواند به وجود آید باشد. فشار خون پایین قابل درمان است اما برای درمان صحیح آن نیاز است که علت اصلی آن مشخص شود.

هدف اصلی در تشخیص این بیماری پیدا کردن علت اصلی آن است. چراکه این امر در پیدا کردن راه صحیح درمانی و تشخیص هر نوع عارضه قلبی، مغزی یا عصبی که منجر به ایجاد هیپوتانسیون شده است خواهد شد. برای تشخیص صحیح پزشک ممکن است یک مورد یا بیش‌تر از موارد زیر را تجویز نماید.

آزمایش فشار خون

اندازه‌گیری فشار خون توسط دستگاه‌های فشارسنج در محل بازوی خمیده فرد مورد نظر انجام می‌گیرد. معیار اندازه‌گیری آن میلی متر جیوه می‌باشد که نحوه خواندن دستگاه پیش‌تر توضیح داده شده است.

آزمایش خون

این آزمایش اطلاعاتی راجع به سلامت کلی بدن به دست می‌دهد که از این طریق می‌توان فهمید که آیا کاهش قند خون (هایپوگلایسمی) یا افزایش قند خون (هایپرگلایسمی یا دیابت)، یا کاهش سلول‌های قرمز خون (آنمی) و غیره وجود دارد یا نه. همه این عوامل می‌توانند منجر به فشار خون پایین به پایین‌تر از حد نرمال شوند.

الکتروکاردیوگرام

از طریق این تست غیر تهاجمی که بدون هیچ گونه درد و مداخله‌ای انجام می‌گیرد. قطعات چسبنده و مسطح به نام الکتروکاردیوگرام به پوست قفسه سینه، بازوها و پاها متصل می‌شود. این قطعات پیام‌های الکتریکی قلب را دریافت می‌کنند و ماشینی که به الکترودها متصل است این پیام‌ها را در قالب نموداری ترسیم کرده و نمایش می‌دهد.

اکوکاردیوگرام

این روش نیز غیر تهاجمی می‌باشد و به وسیله امواج فراصوتی یا اولتراسوند از قفسه سینه انجام می‌گیرد. با کمک این روش می‌توان ساختار و عملکرد قلب را تشریح کرد.

تست استرس

خیلی از مشکلات قلبی که می‌توانند منجر به فشار خون پایین شوند در زمان فعالیت قلب بهتر از زمانی که قلب در حال استراحت است قابل اندازه‌گیری هستند. لذا در طول تست استرس فرد به فعالیتی مانند راه رفتن روی تردمیل مشغول می‌گردد و در صورتی که فرد توان ورزش و فعالیت بدنی نداشته باشد به وی داروهایی داده می‌شود که باعث شوند قلب بیشتر کار کند. در زمان فعالیت شدید قلب ضربان قلب توسط اکوکاردیوگراف یا الکتروکاردیوگراف اندازه‌گیری می‌شود.

پدیده والسالوا (Valsalva manever)

تستی غیر تهاجمی است که فعالیت سیستم عصبی خودکار را با اندازه‌گیری ضربان قلب و فشار خون بعد از چندین نوبت انجام تنفس عمیق اندازه‌گیری می‌کند. فرد یک نفس عمیق می‌کشد و سپس هوا را از میان لب‌ها به خارج می‌دهد به طوری که انگار قرار است بادکنکی را باد کند.

تست صندلی معلق

در صورتی که فرد نوعی از فشار خون پایین که بر اثر ایستادن و مشکلات پیام رسانی سیستم عصبی مغز ایجاد می‌شود را تجربه می‌کند ممکن است پزشک تست صندلی معلق را برای وی انجام دهد. طی این تست فرد روی صندلی‌ای قرار می‌گیرد که قابلیت حرکت دارد و قسمت بالایی بدن را از حالت افقی به حالت عمودی حرکت می‌دهد و وضعیت فرد سنجیده می‌شود.

بسته به شرایط سنی، وضعیت سلامتی و نوع فشار خون پایینی که دارید می‌توانید از اقدامات زیر انجام دهید؛

استفاده از نمک

گرچه استفاده از نمک برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند اصلاً توصیه نمی‌شود می‌تواند در بالا بردن فشار خون در افرادی که به فشار خون پایین مبتلا هستند مفید باشد.

آب بیشتری بنوشید

هیچ فردی نیست که از نوشیدن آب به میزان کافی رنج نبرد خصوصاً اینکه مایعات علاوه بر افزایش حجم خون از دهیدراتاسیون و کم آبی بدن نیز جلوگیری می‌کنند.

پوشیدن جوراب‌های تنگ و چسبان (کمپرسور)

استفاده از همان جوراب‌هایی که هنگام درمان بیماری واریس استفاده می‌شود می‌تواند از انباشته شدن خون در پاها و عدم خون‌رسانی صحیح به مغز جلوگیری کند. درنهایت نیز از فشار خون پایین پیشگیری خواهد کرد.

داروها

بعضی از داروها می‌توانند در درمان این بیماری کمک کننده باشند؛ مانند Fludrocortisone که از طریق افزایش حجم خون، فشار خون را افزایش می‌دهد. پزشکان دارویی به نام Midorine را برای بالا بردن فشار خون در افرادی که افت ناگهانی فشار خون در اثر ایستادن را تجربه می‌کنند تجویز می‌کنند. این دارو از انبساط رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند لذا فشار خون را بالا می‌برد.

از الکل استفاده نکنید

الکل منجر به از دست رفتن آب بدن و فشار خون پایین می‌شود.

پیروی از رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی مملو از میوه‌جات متنوع، سبزیجات تازه، غلات کامل، ماهی و سایر مواد غذایی مفید می‌تواند پیشگیری کننده باشد.

به آرامی وضعیت بدن خود را تغییر دهید

به این وسیله عوارضی چون سرگیجه، تهوع و علائمی از این دست ایجاد نخواهد شد.

چند وعده‌ی غذایی کوچک کربوهیدراتی در طول روز میل کنید

این کار از افت فشار خون جلوگیری خواهد کرد.

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا