بی اختیاری ادرار | ( Urinary incontinence )

بسیاری از مردم در مواقعی از زندگی خود دچار نشت بی‌اختیار ادرار می‌شوند. بعضی دیگر ممکن است مقدار کم تا متوسطی از ادرار را به صورت غیر ارادی دفع کنند.

انواع بی اختیاری ادرار عبارتند از:

بی اختیاری ادرار استرسی

نوعی از بی اختیاری ادرار است که در آن تحت فشار سرفه، عطسه، خنده، تمرین یا بلند کردن اشیاء سنگین، مثانه تحت فشار قرار می‌گیرد و ادرار نشت می‌کند.

بی اختیاری ادرار اضطراری

در این نوع از بی اختیاری ادرار شما به طور ناگهانی و شدید نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کنید و به صورت غیر ارادی مقداری ادرار از شما دفع می‌گردد. همچنین ممکن است دچار تکرر ادرار شوید خصوصاً شب‌ها. بی اختیاری ممکن است بر اثر یک بیماری جزئی مانند عفونت یا یک بیماری شدیدتر مانند اختلال عصبی یا دیابت ایجاد گردد.

بی اختیاری ادرار سرریز شده

در این نوع از بی اختیاری ادرار به دلیل عدم تخلیه کامل مثانه، فرد دچار نشت مکرر ادرار می‌شود و یا نیاز دارد مرتب به سرویس بهداشتی مراجعه کند.

بی اختیاری عملکردی

این نوع از بی اختیاری ادراری زمانی رخ می‌دهد که به دلیل اختلال فیزیکی یا ذهنی نتوانید در زمان مناسب به توالت مراجعه کنید. به عنوان مثال، اگر آرتریت شدید دارید، ممکن است قادر نباشید در زمان مناسب شلوار خود را باز کنید.

بی اختیاری چندگانه یا مخلوط

زمانی است که فرد بیش از یک نوع بی اختیاری ادرار را تجربه کند.

بی اختیاری ادرار یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است. این عارضه می‌تواند ناشی از عادات روزمره، مشکلات پزشکی خاص یا مشکلات جسمانی باشد. ارزیابی کامل توسط پزشک به شما کمک می‌کند تا علت مشکل خود را دریابید.

بی اختیاری ادراری موقت

بعضی از نوشیدنی‌ها، غذاها و داروها ممکن است ادرارآور باشند. به این ترتیب باعث تحریک مثانه و افزایش حجم ادرار شما می‌شود. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• الکل
• کافئین
• نوشیدنی‌های گازدار
• شیرین‌کننده‌های مصنوعی
• شکلات
• فلفل تند
• غذاهای ادویه‌دار، شیرین یا اسیدی، به ویژه مرکبات
• داروهای قلب، فشار خون و آرام‌بخش
• دوزهای زیاد ویتامین C

بی اختیاری ادرار همچنین ممکن است به دلیل برخی از مشکلات پزشکی ایجاد گردد که می‌توانند به راحتی درمان شوند، مانند:

عفونت مجاری ادراری

عفونت‌های مجاری ادراری می‌توانند مثانه را تحریک کنند و باعث شود گاهی دچار بی اختیاری ادرار شوید.

یبوست

رکتوم (مقعد) در نزدیکی مثانه قرار دارد و بسیاری از اعصاب آن‌ها مشترک است. وجود مدفوع فشرده در رکتوم باعث می‌شود که این اعصاب بیش از حد تحریک شوند و نیاز به دفع ادرار افزایش یابد.

بی اختیاری اداری دائمی

بی اختیاری ادرار همچنین می‌تواند ناشی از مشکلات یا تغییرات فیزیکی زیر باشد:

بارداری

تغییرات هورمونی ناشی از بارداری و افزایش وزن جنین می‌تواند منجر به بی اختیاری ادرار استرسی شود.

زایمان

زایمان طبیعی می‌تواند عضلات مورد نیاز برای کنترل مثانه را تضعیف کند و افتادگی لگن (پرولاپس) ایجاد کند؛ و همچنین باعث آسیب رسیدن به اعصاب مثانه و بافت حمایتی آن می‌شود. با پرولاپس، مثانه، رحم، راست‌روده یا روده کوچک از محل صحیح خود خارج شده و باعث وارد شدن فشار به واژن می‌شوند. این تغییرات باعث بی اختیاری ادرار می‌شود.

افزایش سن

با افزایش سن عضلات مثانه تضعیف شده و ظرفیت آن‌ها برای ذخیره ادرار کاهش می‌یابد. همچنین در صورت افزایش سن، انقباضات ناخواسته مثانه شایع‌تر می‌شوند.

یائسگی

پس از یائسگی، زنان استروژن کمتری تولید می‌کنند. استروژن هورمونی است که به حفظ ساختار مثانه و مجاری ادرار کمک می‌کند. از بین رفتن این بافت‌ها می‌تواند بی اختیاری ادرار را تشدید کند.

هیسترکتومی

در زنان، مثانه و رحم توسط بسیاری از عضلات و رباط‌های مشترک پشتیبانی می‌شوند. هر عمل جراحی که بر روی سیستم تولید مثل زنان انجام شود (مانند برداشت رحم یا هیسترکتومی)، ممکن است به عضلات کف پشتی لگن آسیب برساند و منجر به بی اختیاری شود.

بزرگ شدن پروستات

بی اختیاری ادرار به خصوص در مردان مسن، اغلب ناشی از بزرگ شدن غده پروستات است که به نام هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات نیز شناخته می‌شود.

سرطان پروستات

در مردان، بی اختیاری ادرار استرسی یا بی اختیاری ادرار اضطراری باعث می‌تواند به علت سرطان پروستات درمان‌نشده باشد؛ اما اغلب بی اختیاری در نتیجه اقدامات درمانی برای سرطان پروستات ایجاد می‌گردد.

انسداد

وجود تومور در هر قسمت از دستگاه ادراری شما می‌تواند جریان طبیعی ادرار را متوقف کند و منجر به بی اختیاری سرریز شده شود. سنگ‌های ادراری نیز گاهی اوقات باعث نشت ادرار می‌شوند.

اختلالات عصبی

بیماری‌هایی چون مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، تومور مغزی یا آسیب نخاعی می‌تواند با سیگنال‌های عصبی مرتبط با کنترل مثانه تداخل کرده و باعث بی اختیاری ادرار شود.

فاکتورهایی که خطر ابتلا به بی اختیاری ادراری را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

جنسيت

زنان بیشتر احتمال دارد که بی اختیاری استرسی دچار شوند. علت این تفاوت اتفاقاتی چون بارداری، زایمان، یائسگی و آناتومی طبیعی زنانه آن‌هاست. با این حال، مردان مبتلا به مشکلات غده پروستات نیز در معرض خطر ابتلا به بی اختیاری ادراری سرریز شونده و اضطراری هستند.

سن

با افزایش، عضلات مثانه شما برخی از توانایی‌های خود را از دست می‌دهد. این تغییرات باعث می‌شود مثانه کنترل کمتری بر خروج ادرار داشته باشد و احتمال بی اختیاری ادرار افزایش می‌یابد.

داشتن اضافه وزن

اضافه وزن فشار وارد بر مثانه و عضلات اطراف آن را افزایش می‌دهد و آن‌ها را تضعیف می‌کند. این امر باعث می‌شود که هنگام سرفه و عطسه ادرار نشت کند.

سیگار کشیدن

مصرف دخانیات ممکن است خطر بی اختیاری ادرار را افزایش دهد.

سابقه خانوادگی

اگر یک عضو نزدیک خانواده شما، به خصوص بی اختیاری ادرار اضطراری، خطر ابتلا به این بیماری در شما بالاتر خواهد بود.

بیماری های دیگر

ابتلا به برخی از بیماری های عصبی یا دیابت ممکن است خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش دهد.

عوارض بی اختیاری ادرار مزمن عبارتند از:

مشکلات پوستی

مشکلات پوستی نظیر بثورات پوستی، عفونت‌های پوستی و زخم‌هایی که در اطراف ناحیه خروج ادرار رخ می‌دهد. علت این مشکلات رطوبت دائمی پوست این ناحیه می‌باشد.

عفونت‌های دستگاه ادراری

بی اختیاری خطر ابتلا به عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری را افزایش می‌دهد.

تأثیر بر زندگی شخصی

بی اختیاری ادرار می‌تواند روابط اجتماعی، کاری و شخصی شما را تحت تأثیر قرار دهد.

برای دریافت مشاوره پزشکی رایگان سوالات خود را در سایت ثبت کنید تا در کمترین زمان ممکن به شما پاسخ داده شود.

برای درمان بی اختیاری ادرار ابتدا نیاز است نوع آن را مشخص کنید. برای کمک به این مورد می‌بایست با گزارش صحیح علائم و نشانه‌های خود، به پزشکتان در تشخیص بهتر بیماری کمک کنید.

معمولاً پزشک با گرفتن یک تاریخچه کامل پزشکی و معاینه جسمی شروع می‌کند. پس از آن ممکن است از شما خواسته شود که مثلاً با سرفه کردن از نظر نشت ادرار بررسی شوید. در ادامه پزشکتان موارد زیر را درخواست خواهد کرد:

آزمایش ادرار

در این آزمایش ادرار شما از نظر وجود عفونت، خون و سایر اختلالات بررسی می‌گردد.

گزارش دفع ادرار

از فرد خواسته می‌شود که گزارشی از تعداد دفعات مراجعه برای دفع ادرار و میزان ادراری که دفع می‌کند را در یک دفتر ثبت می‌کند.

اندازه‌گیری باقی مانده ادرار

از شما خواسته می‌شود در ظرفی که میزان خروج ادرار را اندازه‌گیری می‌کند، ادرار کنید. سپس پزشکتان مقدار ادرار باقی مانده در مثانه را با استفاده از کاتتر یا اولتراسوند چک می‌کند. باقی ماندن مقدار زیادی از ادرار در مثانه نشان‌دهنده این است که یک عامل انسدادی در مسیر دستگاه ادراری وجود دارد و یا عضلات و یا اعصاب مثانه دچار مشکل شده‌اند.

اگر اطلاعات بیشتری لازم باشد، ممکن است پزشک شما از تست‌های بیشتری از جمله سونوگرافی تخمدان و لگن استفاده کند. این آزمایش‌ها معمولاً زمانی انجام می‌شوند که قصد جراحی داشته باشید.

درمان بی اختیاری ادرار بستگی به نوع بی اختیاری، شدت آن و علت اصلی آن دارد. ممکن است ترکیبی از روش‌های درمانی مورد نیاز باشد. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث ایجاد این مشکل شده باشد، پزشک شما سعی خواهد کرد که آن را درمان کند.

تکنیک‌های رفتاری

پزشک شما ممکن است توصیه کند:

• زمانی که قصد تخلیه ادرار را داشتید، ابتدا 10 دقیقه صبر کنید و بعد مراجعه کنید. هدف این است که این زمان را تا 3.5-2.5 ساعت افزایش دهید. هدف از این کار تمرین دادن عضلات مثانه است قدرت آن افزایش یابد.
• سعی کنید هر بار دو بار ادرار کنید؛ به این معنا که پس از هر بار ادرار کردن اندکی صبر کنید و دوباره تلاش کنید. این روش برای مقابله با بی اختیاری ادراری سرریز شونده می‌باشد.
• به جای اینکه در زمان نیاز به توالت مراجعه کنید، سعی کنید مراجعات خود را برنامه‌ریزی کنید. مثلاً هر 4-2 ساعت به توالت مراجعه کنید.
• رژیم غذایی و نوشیدنی‌های مصرفی خود را مدیریت کنید. ممکن است نیاز باشد نوشیدنی‌های الکلی ، کافئین دار یا اسیدی را کنار بگذارید. کاهش مصرف مایعات، از دست دادن وزن اضافی یا افزایش فعالیت بدنی نیز می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی کاهش دهد.

تقویت عضلات کف لگن

پزشک شما ممکن است توصیه کند که این تمرینات را برای تقویت عضلات کف لگن خود انجام دهید تا به کنترل ادرار کمک کند. این تمرینات که تحت عنوان تمرینات کگل نیز شناخته می‌شوند، به خصوص برای بی اختیاری استرسی مفید هستند اما همچنین ممکن است در درمان بی اختیاری ادرار اضطراری نیز مؤثر باشند.

برای انجام تمرینات عضلات کف لگن، تصور کنید که سعی دارید جریان ادرار خود را متوقف کنید. سپس:

• عضلاتی را که به طور معمول برای متوقف کردن جریان ادرار به کار می‌روند را برای 5 ثانیه منقبض کنید و سپس رها کنید. اگر در شروع برایتان دشوار بود، با 2 و 3 ثانیه آغاز کنید.
• سعی کنید میزان انقباضات را به 10 ثانیه در هر بار افزایش دهید. هدف این است که بتوانید حداقل سه مرتبه و برای 10 ثانیه این حرکت را تکرار کنید.

تحریکات الکتریکی

الکترودهایی به صورت موقت به رکتوم یا واژن وارد می‌شوند تا عضلات کف لگن را تحریک و تقویت کنند. تحریک الکتریکی ملایم می‌تواند برای بی اختیاری ادرار استرسی و بی اختیاری ادرار اضطراری مؤثر باشد؛ اما ممکن است به چندین جلسه درمانی و چند ماه زمان نیاز داشته باشد.

داروهای درمان بی اختیاری ادرار

داروهایی که معمولاً برای درمان بی اختیاری استفاده می‌شود عبارتند از:

داروهای آنتی کولینرژیک

این داروها می‌توانند در کنترل یک مثانه بیش‌فعال مؤثر باشند و به این ترتیب به درمان بی اختیاری ادرار کمک کنند. نمونه‌هایی از این دارو، می‌توان به اکسی بوتینین (oxybutynin)، تولترودین (tolterodine)، داریفناسین (darifenacin)، فسوترودین (fesoterodine)، سولیفناسین (solifenacin) و تروسپیوم (trospium) اشاره کرد. یک مثانه پرخطر را آرام کنند و برای بی اختیاری نیازمند مفید باشند.

میرابگرون (Mirabegron)

برای درمان بی اختیاری اضطراری می‌توان از این داروها استفاده کرد. این داروها عضله مثانه را شل کرده و می‌تواند میزان خروج ادرار از مثانه را افزایش دهد. همچنین ممکن است مقدار شما را در یک زمان ادرار کند و به شما کمک می‌کند تا مثانه را به طور کامل خالی کنید.

مسدود کننده‌های آلفا

در مردان مبتلا به بی اختیاری اضطراری و یا سرریز شونده از این داروها استفاده می‌شود. این داروها عضلات دهانه مثانه و فیبرهای عضلانی پروستات را باز می‌کنند و بدین وسیله باعث تخلیه مثانه می‌شوند. نمونه‌هایی از جمله تامسولوسین (tamsulosin)، آلوفوزوسین (alfuzosin)، سیلوودوزین (silodosin)، دوکسازوسین (doxazosin) و ترازوسین (terazosin) هستند.

استروژن موضعی

برای زنان استفاده از دوز کم استروژن موضعی در قالب کرم واژینال، حلقه یا پچ می‌تواند به جوانسازی و تقویت عضلات مجرای واژن کمک کند. مصرف سیستمیک استروژن (مصرف هورمون به صورت قرص) برای بی اختیاری ادرار توصیه نمی‌شود و حتی ممکن است آن را بدتر کند.

سایر تداخلات درمانی برای بی اختیاری ادرار

• تزریق سم بوتاکس برای افرادی که به بیش فعالی مثانه دچار هستند.
• تزریق مواد پرکننده مثانه به بافت‌های اطراف مثانه که باعث می‌شود دریچه مثانه بسته بمانند و نشتی نداشته باشد.

درمان جراحی بی اختیاری ادرار

اگر سایر روش‌های درمان بی اختیاری ادرار مؤثر نباشد، پزشک به شما روش‌های جراحی را پیشنهاد خواهد داد. در روش‌های جراحی عضلات شل و غیرمستحکم مثانه اصلاح می‌گردند. این عمل‌ها می‌تواند از طریق ایجاد یک برش در پوست و یا از طریق واژن در خانم‌ها انجام می‌پذیرد و در آن مثانه بالا کشیده می‌شود.

در روش اسلینگ (sling) به کمک یک باند مصنوعی، دهانه مثانه بالا نگه داشته می‌شود و در نتیجه بسته باقی می‌ماند؛ خصوصاً در مواقعی که عطسه یا سرفه می‌کنید.

یکی دیگر از روش‌های جراحی بی اختیاری ادرار قرار دادن اسفنگتر مصنوعی در دهانه مثانه است تا به واسطه آن خروج مایعات از مثانه تحت کنترل قرار بگیرد.

برای دریافت مشاوره پزشکی آنلاین سوالات خود را در سایت ثبت کنید.

بی اختیاری ادرار همیشه قابل پیشگیری نیست. با این حال، برای کمک به کاهش خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار اقدامات زیر را انجام دهید:

• حفظ وزن سالم
• تمرین تمرینات کف لگن
• اجتناب از مصرف تحریک‌کننده‌های مثانه، مانند کافئین، الکل و مواد غذایی اسیدی
• خوردن فیبر بیشتر که می‌تواند یبوست را که علت بی اختیاری ادرار است، از بین ببرد.
• سیگار نکشید یا به دنبال راهی برای ترک سیگار باشید.

پیشنهاد می‌کنیم خبر ” تأثیر بی اختیاری ادرار بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان ” را نیز در وب سایت پزشکی و سلامت دکتر سوشا بخوانید. برای دریافت مشاوره پزشکی آنلاین سوالات خود را در سایت ثبت کنید.