برای اسهال ناشی از شیمی درمانی چه باید کرد +(روش درمان)
اسهال چیست؟
مجله پزشکی و سلامت دکتر سوشا : در مقاله قبلی ما با رایج‌ترین عارضه درمان سرطان ، یعنی تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی آشنا شدید. در این مقاله قصد داریم شما را با عارضه دیگری که ممکن است در طول درمان سرطان و خصوصاً بعد از شیمی درمانی تجربه کنید، یعنی اسهال آشنا کنیم. اسهال به دفع مکرر مدفوع مایع یا بی‌شکل گفته می‌شود. اسهال یک علامت است، نه یک بیماری که اغلب در نتیجه یک بیماری یا روش درمانی خاصی القا می‌شود (به عنوان مثال اسهال بعد از شیمی درمانی یا پرتو درمانی بسیار شایع است). سایر علل احتمالی اسهال عبارتند از:
• پرتو درمانی در ناحیه شکم یا لگن
• اضطراب یا استرس
• جراحی روی روده کوچک یا بزرگ یا لگن
• عفونت
• استفاده از داروهای آنتی بیوتیک ، آنتی اسیدهای حاوی منیزیم، داروهای ضد تهوع، ملین ها یا نرم‌کننده‌های مدفوع
• عدم تحمل لاکتوز
• سندرم روده تحریک‌پذیر / التهابی
• سوء تغذیه
علل ایجاد اسهال ناشی از شیمی درمانی
درمان سرطان
انواع روش‌های درمان سرطان می‌توانند باعث ایجاد اسهال شوند:
شیمی درمانی
فرایند شیمی درمانی علاوه کشتن سلولهای سرطانی ، سلولهای سالم را نیز از بین می‌برد مانند سلول‌هایی که در روده قرار دارند. اگر شیمی درمانی باعث آسیب به پوشش روده شود، ممکن است به اسهال بعد از شیمی درمانی منجر شود. همه داروهای شیمی درمانی باعث اسهال نمی‌شوند؛ بنابراین از پزشک خود بپرسید که آیا اسهال شما عارضه جانبی شیمی درمانی است یا خیر.
پرتو درمانی
اگر پرتو درمانی در ناحیه شکم ، لگن یا کمرتان انجام شود، می‌تواند باعث اسهال شود. شدت اسهال شدید شما بستگی به میزان تابش اشعه دارد؛ اما اسهال ممکن است برای هفته‌ها یا ماه پس از درمان ادامه یابد. همچنین اسهال ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از درمان شروع شود.
عمل جراحي
اگر جراح شما باید قسمت‌های خاصی از روده شما را به منظور حذف سرطان بردارد، ممکن است توانایی روده در جذب مواد مغذی یا چربی تغییر کند. این تغییرات می‌تواند به اسهال منجر شود.
پیوند سلولهای بنیادی مغز استخوان
فرایند پیوند مغز استخوان برای درمان سرطان خون و سایر بیماری ها بعد از شیمی درمانی و پرتو درمانی کامل بدن انجام می‌شود. این اقدامات می‌توانند باعث اسهال بعد از شیمی درمانی و پرتو درمانی شود. اسهال همچنین می‌تواند در نتیجه بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD) رخ دهد. در این بیماری سلولهای مغز استخوان پیوند شده به سلولهای میزبان یا گیرنده حمله می‌کنند.
عفونت ها
درمان سرطان می‌تواند باعث افزایش حساسیت فرد در برابر عفونت های مختلف شود. برخی از این عفونت ها می‌توانند باعث اسهال بعد از شیمی درمانی شوند. علاوه بر این، آنتی بیوتیک هایی که ممکن است برای درمان عفونت استفاده شوند، باعث اسهال می‌شوند.
استرس و اضطراب
استرس و اضطرابی که هنگام مبارزه با سرطان تجربه می‌کنید نیز می‌تواند اسهال ایجاد کند.
خود سرطان
برخی از سرطان‌ها می‌توانند باعث اسهال شوند، از جمله :
• تومورهای غدد تولیدکننده هورمون (نوروآندوکرین) ، از جمله سندرم کارسینوئید و سندرم زولینگر-الیسون (Zollinger-Ellison)
• سرطان روده بزرگ یا کولون
• لنفوم
• سرطان غده تیروئید
• سرطان پانکراس
مدت و شدت اسهال شما بستگی به علل ایجاد آن و نشانه‌های شما دارد. می‌توانید با پزشک خود درباره مدت زمان و نحوه درمان اسهال مشورت کنید.
اسهال در بیماران سرطانی؛ چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با وجود انجام مراقبتهای بعد از شیمی درمانی به عوارضی چون اسهال مواجه شدید باید بدانید که اسهال بعد از شیمی درمانی ممکن است فقط یک ناراحتی مختصر باشد، یا اینکه می‌تواند نشانه مشکل جدی‌تری باشد. اسهال بعد از شیمی درمانی همچنین می‌تواند منجر به مشکلات دیگری مانند کمبود آب شدید شود.
برخی علائم و نشانه‌ها جدی‌تر از بقیه هستند. در صورتی که هریک از این علائم را مشاهده کردید، با پزشک خود تماس بگیرید :
• دفع مدفوع شل بیش از شش بار در روز طی دو روز متوالی
• خون در مدفوع یا در مقعد
• عدم دفع ادرار برای 12 ساعت یا بیشتر
• ناتوانی در نوشیدن مایعات بیش از یک روز
• کاهش وزن به علت اسهال
• ابتلا به اسهال پس از چند روز یبوست
• تورم شکم
• تب 38 درجه سانتی گراد یا بالاتر
حتی اگر اسهال بعد از شیمی درمانی شما شدید نیست اما فعالیت‌های روزانه شما را مختل کرده است، مثلاً اینکه نمی‌توانید به راحتی خانه را ترک کنید چون می‌ترسید به سرویس بهداشتی دسترسی نداشته باشید، حتماً با پزشکتان مشورت نمایید. همچنین اگر گرفتگی‌های شکمتان شما را کلافه کرده است نیز به پزشک مراجعه کنید.
بعلاوه اگر داروهای شیمی درمانی را به صورت قرص مصرف می‌کنید و دچار اسهال بعد از شیمی درمانی شده‌اید با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک شما می‌تواند تعیین کند که آیا لازم است قرص‌های شیمی درمانی را ادامه دهید یا خیر.
پیشگیری و درمان اسهال شیمی درمانی با تغییر رژیم غذایی
هنگامی که دچار اسهال بعد از شیمی درمانی شدید، می‌توانید با اصلاح آنچه که می‌خورید و یا می‌نوشید به درمان خود کمک کنید. به عنوان مثال، اقدامات زیر را انجام دهید :
نوشیدن مایعات سبک
به محض شروع اسهال بعد از شیمی درمانی ، شروع به مصرف حجم زیادی از مایعات مانند آب و آب سیب کنید. از مصرف لبنیات اجتناب کنید، زیرا ممکن است یکی از علل اسهال شما عدم تحمل لاکتوز باشد. وقتی اسهال دارید، ممکن است نیاز به مصرف 8 تا 12 لیوان مایعات در روز داشته باشید.
خوردن غذاهای کم فیبر
زمانی که اسهال شما شروع به بهبود می‌کند، غذاهای کم فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، مانند موز، برنج، سیب‌زمینی و نان تست.
خوردن وعده‌های غذایی مکرر اما کم حجم
در زمان ابتلا به اسهال بعد از شیمی درمانی نباید از وعده های غذایی حجیم استفاده کنید. زیرا باعث تشدید اسهال و به هم ریختن گوارش شما خواهد شد. بهتر است وعده‌های غذایی خود را به صورت سبک و کم کجم ولی در دفعات بیشتر استفاده کنید.
خوردن غذاهای پتاسیم بالا
پتاسیم یکی از مواد معدنی مهم است که از طریق اسهال بعد از شیمی درمانی از دست می‌رود. سعی کنید با خوردن موز، سیب‌زمینی و زردآلو سطح پتاسیم خود را افزایش دهید. اگر مشکلات کلیه دارید، قبل از خوردن غذاهایی که پتاسیم بالایی دارند، با پزشک خود مشورت کنید.
اجتناب از غذاهای محرک دستگاه گوارش
این غذاها شامل :
• غذاهای حاوی فیبر و چربی و یا غذاهای سرخ شده
• سبزیجات خام یا میوه‌ها
• ادویه‌های قوی
• نان و غلات کامل، آجیل و ذرت بو داده
• نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای تولید کننده گاز (لوبیا، کلم و غیره)
• محدود کردن غذاها و نوشیدنی‌های دارای کافئین و نوشیدنی‌های بسیار گرم یا سرد
• محصولات حاوی لاکتوز مانند محصولات لبنی
• غذاهای تند
• نارنج یا آب لیمو
استفاده از پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها در ماست‌ها و مکمل‌های غذایی وجود دارند که ممکن است وضعیت گوارش را به حالت نرمال برگرداند. بیفیدو باکتریوم (bifidobacterium) و لاکتوباسیلوس (Lactobacillus) دو نمونه از باکتری‌های پروبیوتیک هستند. در صورتی که پیوند مغز استخوان انجام داده‌اید، قبل از استفاده از پروبیوتیک ، با پزشک خود مشورت کنید.
سایر اقدامات برای جلوگیری از اسهال بعد از شیمی درمانی
اگر تغییرات در رژیم غذایی اسهال بعد از شیمی درمانی را در شما کاهش ندهد، پزشکتان ممکن است داروهایی برای شما تجویز کند. هیچ دارویی را بدون نسخه و قبل از بررسی با پزشکتان مصرف نکنید، زیرا بعضی از آن‌ها ممکن است عوارض جانبی خطرناکی در افراد مبتلا به سرطان ایجاد کنند.داروهای رایج برای اسهال بعد از شیمی درمانی عبارتند از:
اپیوئیدها (Opioids)
شما ممکن است با داروهای اپیوئیدی به دلیل اثرات ضد درد آن آشنا باشید؛ اما این داروها همچنین می‌توانند اسهال را با کاهش حرکات روده کاهش دهند. لوپرامید (Loperamide) عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر داروهای این گروه ایجاد می‌کند. این امر باعث شده رایج‌ترین داروی انتخابی در این وضعیت باشد.
عوامل ضد ترشحات
این داروها میزان مایعاتی که توسط بدن شما ترشح می‌شود، کاهش می‌دهد و قوام مدفوع شما را افزایش می‌دهد. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از: آسپیرین (aspirin) ، بیسموت سابسالیسیلات (bismuth subsalicylate) ، کورتیکواستروئیدها (corticosteroids) و اکترئوتاید (octreotide). داروهای دیگری هم وجود دارند اما به علت و شدت اسهال بعد از شیمی درمانی شما بستگی دارد. افراد مبتلا به اسهال شدید ممکن است نیاز به بستری شدن برای دریافت داخل وریدی مایعات داشته باشند.
آسیب پوستی ناشی از اسهال بعد از شیمی درمانی و پیشگیری از آن
دفع مدفوع آبکی و مکرر ممکن است باعث آسیب پوست در ناحیه مقعد شما شود. شستشو با آب گرم و یا استفاده از دستمال مرطوب برای تمیز کردن منطقه، می‌تواند تا حدودی کمک کننده باشد. البته می‌بایست به آرامی منطقه را خشک کنید. استفاده از کرم‌های ضد آب نیز می‌تواند باعث کاهش التهاب منطقه مقعد شود؛ مانند استفاده از ژل پت یا پماد ویتامین A و ویتامین D . پس از تمیز کردن و خشک کردن پوست در ناحیه مقعد خود این پمادها را استعمال نمایید.
صحبت کردن در مورد اسهال بعد از شیمی درمانی
نباید از صحبت کردن در مورد اسهال بعد از شیمی درمانی با پزشکتان خجالت بکشید. چون خیلی مهم است که نشانه‌هایتان را در اسرع وقت با پزشکتان در میان بگذارید. اسهال بعد از شیمی درمانی می‌تواند موضوع مهمی باشد و هرچه زودتر به پزشکتان بگویید عوارض و علائم آن سریع‌تر کاهش می‌یابد.
مقالات پیشنهادی دکتر سوشا :
- ناباروری زنان بعد از شیمی درمانی
- غذاهای بعد از شیمی درمانی
- مراقبتهای بعد از شیمی درمانی
- تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی
- سرطان های قابل درمان کدام‌اند؟
- فولات شمشیر دو لبه برای سرطان
- کشف سریع‌ترین تست تشخیص سرطان
- مهم‌ترین علائم سرطان که نادیده می‌گیرید
- آزمایش غربالگری از مردان برای تشخیص سرطان
مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا
شما هم می توانید در مورد این مقاله پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.