دیابت (Diabetes)

علائم دیابت بسته به اینکه چه مقدار قند خون شما بالا است، متفاوت می‌باشد. برخی از مردم، به‌ ویژه کسانی که مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ هستند، ممکن است در ابتدا علائمی را تجربه نکنند. در دیابت نوع ۱، علائم معمولاً با سرعت و شدت بیشتری بروز می‌کنند.

برخی از علائم و نشانه‌های دیابت نوع ۱ و نوع ۲ عبارت‌اند از:

• تشنگی زیاد
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• پیدایش کتون در ادرار (کتون‌ها به‌عنوان محصول فرعی تجزیه عضلات و چربی‌ها می‌باشند که در زمانی که انسولین به میزان کافی موجود نباشد تولید می‌شود.)
• خستگی
• تاری دید
• زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند.
• عفونت مکرر، مانند عفونت‌های پوست و واژن و غیره

گرچه نوع یک دیابت در هر سنی می‌تواند بروز پیدا کند اما معمولاً در کودکی و نوجوانی دیده می‌شود. دیابت نوع دو که شایع‌تر نیز می‌باشد در هر سنی می‌تواند بروز پیدا کند اما در افراد بالاتر از ۴۰ سال شیوع بیشتری دارد.

انسولین چگونه عمل می‌کند؟

انسولین هورمونی است که توسط غده پانکراس که در پشت و زیر معده قرار گرفته است تولید می‌شود.

• پانکراس انسولین را به جریان خون ترشح می‌کند.
• انسولین در گردش به قند اجازه ورود به سلول‌ها را می‌دهد.
• انسولین میزان قند خون را کاهش می‌دهد.

نقش گلوکز

گلوکز یا قند خون، یک منبع انرژی برای سلول‌هایی است که عضلات و سایر بافت‌ها را تشکیل می‌دهند.

گلوکز از دو منبع مهم به شما می‌رسد، مواد غذایی و کبدتان.

• شکر وارد جریان خون شده که در آنجا با کمک انسولین وارد سلول شده، جذب می‌شود.
• کبد شما قند را ذخیره و آزاد می‌کند.

هنگامی‌ که سطح قند خون پایین بیاید، مانند زمانی که شما چیزی نخورده باشید، کبد گلیکوژن ذخیره‌ شده خود را برای حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی، به گلوکز تجزیه می‌کند.

علل ابتلا به دیابت نوع ۱

علت دقیق دیابت نوع ۱ ناشناخته است. آنچه تاکنون شناخته‌ شده است این است که سیستم ایمنی بدن شما – که به‌ طور معمول به مبارزه با باکتری‌های مضر و یا ویروس‌ها می پردازد – به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله کرده و آن را از بین می‌برد. این باعث می‌شود که بدن شما انسولین کمی تولید کند و یا هیچ انسولینی تولید نکند. به‌ جای این‌ که قند وارد سلول‌های شما شود، به جریان خون وارد می‌گردد.

نوع ۱ به نظر می‌رسد که توسط ترکیبی از استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد شود، هرچند که بسیاری از این عوامل هستند هنوز نامشخص است.

علل پیش دیابت و دیابت نوع ۲

در پیش دیابت – که می‌تواند به دیابت نوع ۲ منجر شود – و در دیابت نوع ۲، سلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم می‌شوند و پانکراس شما قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. در اینجا هم قند به‌ جای حرکت به سلول‌ها برای تأمین انرژی مورد نیاز، آن را به جریان خون وارد می‌کند.

علت دقیق این اتفاق نامشخص است، اگرچه محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی نقش مهمی در ابتلا به دیابت نوع ۲ بازی می‌کنند. اضافه‌وزن به‌ شدت با ایجاد دیابت نوع ۲ مرتبط است، اما هر کس که به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد حتماً اضافه‌ وزن ندارد.

علل دیابت بارداری

در دوران بارداری، جفت با تولید هورمون به حفظ بارداری کمک می‌کند. این هورمون‌ها سلول‌ها را به انسولین مقاوم‌تر می‌کنند.

به‌ طور معمول، لوزالمعده با تولید انسولین اضافی برای غلبه بر این مقاومت، عکس‌ العمل نشان می‌دهد. اما گاهی اوقات لوزالمعده نمی‌تواند مقاومت کند. هنگامی‌ که این اتفاق می‌افتد، قند کمی وارد سلول‌های شما می‌شود و بخش زیادی از آن در خون شما باقی می‌ماند و درنتیجه دیابت بارداری ایجاد می‌گردد.

عوامل خطرساز برای دیابت به نوع دیابت بستگی دارد.

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع ۱

اگرچه علت دقیق دیابت نوع ۱ ناشناخته است، عواملی که ممکن است باعث افزایش خطر شوند عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
• فاکتورهای محیطی مانند قرار گرفتن در معرض برخی از بیماری‌های ویروسی
• حضور اتو آنتی بادی (پروتئین‌هایی که سیستم ایمنی بدن علیه سلول‌های خودی تولید می‌کند.) در بدن
• مشکلات تغذیه‌ای نظیر مصرف کم ویتامین D، استفاده زودرس از شیر گاو و یا فرمول شیر گاو و مصرف زودهنگام غلات قبل از ۴ ماهگی
• جغرافیا؛ در برخی کشورها، مانند فنلاند و سوئد، دیابت نوع ۱ به‌مراتب بالاتر است.

عوامل خطر برای پیش دیابت و دیابت نوع ۲

محققان کاملاً نمی‌دانند که چرا عده‌ای به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. روشن است که عوامل خاصی باعث افزایش خطر ابتلا به آن می‌شوند، از جمله:

وزن : هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید، سلول‌های به انسولین مقاوم‌تر می‌شود.
عدم فعالیت : فعالیت بدنی کمک می‌کند تا علاوه بر کنترل وزن، سلول‌ها از گلوکز بیشتری به‌ عنوان انرژی استفاده کنند که باعث می‌شود سلول‌ها حساسیت بیشتری نسبت به انسولین پیدا کنند.
سابقه خانوادگی؛
نژاد : افرادی از نژادهای خاص – ازجمله سیاه‌پوستان، اسپانیایی‌ها، سرخپوستان آمریکایی و آسیایی آمریکایی – در معرض خطر بالاتری هستند.
سن : با افزایش سن به دلیل این‌ که شما تمایل کمتری نسبت به ورزش و فعالیت دارید، استعداد بیشتری برای ابتلا به دیابت پیدا می‌کنید. اما دیابت نوع ۲ امروزه به‌ طور چشمگیری در میان کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالان جوان افزایش‌یافته است.
دیابت بارداری : اگر شما در زمان بارداری به دیابت حاملگی دچار شده باشید، خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ در شما افزایش می‌یابد. همچنین اگر شما یک نوزاد با وزن بیش ۴ کیلوگرم به دنیا آورید نیز در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ می‌باشید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (یک بیماری شایع است که با دوره‌های قاعدگی نامنظم، رشد موی زائد و چاقی همراه است) خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
داشتن فشارخون بیش از ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه
کلسترول و تری گلیسرید سطوح غیرطبیعی : مانند سطوح پایین لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، بالا بودن میزان تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی که در خون حمل.

عوامل خطر برای دیابت بارداری

هر زن بارداری می‌تواند به دیابت حاملگی دچار شود، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران هستند. عوامل خطر برای دیابت بارداری عبارت‌اند از:

• زنان مسن‌تر از ۲۵ سال در معرض خطر هستند.
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
• ابتلا به دیابت حاملگی در حاملگی قبلی، به دنیا آوردن نوزاد سنگین‌ وزن و یا مرده
• داشتن اضافه‌ وزن قبل از بارداری خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• نژاد؛ به دلایلی که مشخص نیست، زنان سیاه‌ پوست، اسپانیایی، سرخ‌ پوستان آمریکایی و آسیایی بیشتر احتمال ابتلا به دیابت بارداری دارند.

عوارض درازمدت دیابت به‌تدریج ایجاد می‌گردد. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است حتی تهدید کننده زندگی فرد باشد. عوارض احتمالی عبارت‌اند از:

• بیماری قلب و عروقی ازجمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگی رگ‌ها (تصلب شرایین)
• آسیب عصبی (نوروپاتی) که می‌تواند احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، سوزش و یا دردی که معمولاً در نوک انگشتان پا یا انگشتان دست آغاز می‌شود و به‌ تدریج باعث به سمت بالا گسترش می‌یابد، ایجاد کند. در صورت عدم درمان، شما می‌توانید تمام حس اندام‌های مبتلا را از دست بدهید. آسیب به اعصاب مربوط به هضم غذا می‌تواند مشکلاتی مانند تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست ایجاد کند. برای مردان، ممکن است به اختلال در نعوظ منجر شود.
• آسیب کلیه (نفروپاتی)؛ آسیب شدید می‌تواند به نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله نهایی غیرقابل‌برگشت که ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشد، منجر شود.
• رتینوپاتی دیابتی با آسیب رساندن به رگ‌های خونی شبکیه و همچنین سایر بیماری‌های جدی مربوط به چشم، مانند آب‌مروارید و آب‌سیاه.
• آسیب عصبی در پاها یا جریان خون ضعیف در پا خطر عوارض مختلف را در پا افزایش می‌دهد. در صورت عدم درمان، می به عفونت‌های جدی که ممکن است درنهایت نیاز به قطع عضو پا داشته باشد منجر شود.
• بیماری‌های پوستی، ازجمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی
• اختلالات شنوایی
• بیماری آلزایمر

عوارض دیابت حاملگی

بسیاری از زنان مبتلابه دیابت حاملگی نوزادان سالمی به دنیا می‌آوردند. بااین‌حال، قند خون کنترل نشده می‌تواند مشکلاتی را برای شما و کودک شما به وجود آورد.

عوارض ناشی از دیابت حاملگی در کودک عبارت است از:

• رشد بیش‌ از حد (ماکروزومی)
• قند خون پایین به مدت کوتاهی پس از تولد به علت تولید انسولین بالا
• ابتلا به دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی
• دیابت درمان‌نشده حاملگی می‌تواند به مرگ نوزاد قبل یا مدت کوتاهی پس از تولد منجر شود.

عوارض دیابت حاملگی در مادر ، عبارت‌اند از:
• پره اکلامپسی (Preeclampsia) که با علائمی مانند فشارخون بالا، پروتئین اضافی در ادرار و تورم در پاها مشخص می‌شود. پره اکلامپسی می‌تواند به عوارض جدی و یا حتی تهدید کننده زندگی برای هر دوی مادر و نوزاد منجر شود.
• ابتلای مجدد به دیابت حاملگی در حاملگی‌های بعدی و همچنین ابتلا به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر.

عوارض پیش دیابت

پیش دیابت ممکن است به دیابت نوع ۲ منجر شود.

علائم دیابت نوع ۱ اغلب به‌ طور ناگهانی ظاهر می‌شود و اغلب به این دلیل چک کردن سطح قند خون توصیه می‌شود. لذا انجمن دیابت آمریکا (ADA) به افراد زیر برای غربالگری دیابت توصیه می‌کند:

• افراد با شاخص توده بدنی بالاتر از ۲۵، صرف‌ نظر از سن، افراد دارای عوامل خطر اضافی، مانند فشار خون بالا، سبک زندگی بی‌تحرک، سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک، به دنیا آوردن کودک بیش از ۴ کیلو، سابقه دیابت در بارداری، سطح کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی، و داشتن یک خویشاوند نزدیک مبتلا به دیابت.
• افراد بالاتر از ۴۵ توصیه به انجام غربالگری اولیه قند خون، و پس‌ از آن، در صورت طبیعی بودن نتایج، هر سه سال پس‌ از آن، تکرار شود.

آزمایشاتی که برای دیابت نوع ۱ و نوع ۲ و پیش دیابت درخواست می‌شود:

• آزمایش بررسی هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) : در این تست سطح قند خون به‌طور متوسط در دو تا سه ماه گذشته نشان داده می‌شود. در این آزمایش، درصد قند خون متصل شده به هموگلوبین که پروتئین حامل اکسیژن در سلول‌های قرمز خون است، نشان داده می‌شود. هرچه سطح قند خون بالاتر باشد هموگلوبین بیشتری به قند خون متصل می‌شود. سطح A1C ۶٫۵ درصد و یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه نشان می‌دهد که شما مبتلا به دیابت هستید. A1C بین ۵٫۷ و ۶٫۴ درصد نشان‌ دهنده پیش دیابت و زیر ۵٫۷ طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
• آزمایش قند خون تصادفی : یک نمونه خون در یک زمان تصادفی از فرد گرفته می‌شود. صرف‌نظر از زمانی که شما آخرین دریافت غذایی خود را داشته‌اید، سطح قند خون تصادفی معادل ۲۰۰ میلی‌گرم در هر دسی لیتر (mg / دسی لیتر) یا بالاتر نشان‌دهنده دیابت خواهد بود.
• آزمایش قند خون ناشتا : یک نمونه خون پس از یک شب روزه‌داری از فرد خواسته می‌شود. سطح قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم / دسی لیتر طبیعی است. سطح قند خون ناشتا ۱۰۰-۱۲۵ میلی‌گرم / دسی لیتر به‌ عنوان پیش دیابت در نظر گرفته می‌شود. اگر در دو آزمایش جداگانه معادل ۱۲۶ میلی‌گرم / دسی لیتر و یا بالاتر باشد، شما مبتلابه دیابت می‌باشید.
• آزمون تحمل گلوکز خوراکی : برای این آزمایش، شما یک شب ناشتایی خواهید داشت و سطح قند خون ناشتا اندازه‌گیری می‌شود. سپس از شما خواسته می‌شود یک مایع شیرین بنوشید و سطح قند خون به‌صورت دوره‌ای برای دو ساعت بعد تست می‌شود. قند خون کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم / دسی لیتر طبیعی است. بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم / دسی لیتر پس از دو ساعت نشان‌دهنده دیابت است و بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم / دسی لیتر نشان‌ دهنده پیش دیابت می‌باشد.

آزمایشاتی برای دیابت بارداری

دکتر شما ممکن است از آزمون‌های غربالگری زیر استفاده کند:

تست چالش اولیه گلوکز : تست تحمل گلوکز با نوشیدن یک محلول گلوکز شربتی آغاز خواهد شد. یک ساعت بعد، شما یک آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان قند خون خواهید داشت. قند خون زیر ۱۴۰ میلی‌گرم / دسی لیتر معمولاً نرمال در نظر گرفته می‌شود. اگر سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد تنها به این معنی است که شما بیشتر در معرض خطر دیابت بارداری هستید. دکتر شما یک آزمون پیگیری به‌ منظور تعیین اینکه شما به دیابت حاملگی دچار هستید یا خیر انجام خواهد داد.
پیگیری تست تحمل گلوکز : برای آزمون پیگیری، می‌بایست یک شب ناشتا باشید و پس‌ از آن سطح قند خون ناشتای شما اندازه‌گیری می‌شود. سپس به شما یک نوشیدنی شیرین داده خواهد شد و در هر ساعت برای مدت سه ساعت قند خونتان بررسی می‌شود. اگر حداقل دو دفعه، قند خون بالاتر از مقادیر طبیعی باشد شما مبتلا به دیابت حاملگی تشخیص داده می‌شوید.

بسته به نوع دیابت شما، نظارت بر قند خون، انسولین و داروهای خوراکی ممکن است نقش مهمی در درمان شما بازی کند. یک رژیم غذایی سالم، حفظ وزن سلامت و شرکت در فعالیت‌های منظم ورزشی نیز از عوامل مهم در مدیریت دیابت هستند.

درمان دیابت نوع ۱ و ۲

درمان دیابت نوع 1 شامل تزریق انسولین و یا استفاده از یک پمپ انسولین، چک مکرر قند خون و شمارش میزان کربوهیدرات مصرفی است. درمان دیابت نوع ۲ در درجه اول شامل نظارت بر قند خون همراه با استفاده از داروهای دیابت، انسولین یا هر دو می‌باشد.

علاوه بر نظارت روزانه قند خون، دکتر شما به‌احتمال‌زیاد برای اندازه‌گیری سطح قند خون متوسط برای دو تا سه ماه گذشته توصیه به انجام آزمون A1C به‌ طور منظم خواهد کرد.

بسیاری از انواع انسولین در دسترس هستند، از جمله انسولین سریع الاثر، انسولین طولانی اثر و گزینه‌های متوسط که بسته به نیاز شما توسط دکتر تجویز می‌شود. انسولین را نمی‌توان به‌ صورت خوراکی مصرف کرد زیرا آنزیم معده با عمل انسولین تداخل می‌کند. یک دستگاه است که شبیه یک قلم است و یا با استفاده از یک سوزن ظریف تزریق می‌شود. پمپ انسولین نیز می‌تواند یک گزینه باشد. پمپ یک دستگاه به‌ اندازه یک تلفن همراه است که در خارج از بدن شما قرار می‌گیرد. لوله مخزن انسولین به یک کاتتر در زیر پوست شکم متصل می‌شود. با دادن برنامه به پمپ انسولین مقدار خاصی از انسولین به‌ طور منظم تزریق خواهد شد.

یک روش درمان در دست تحقیق، استفاده از پانکراس مصنوعی است که توانایی ساخت انسولین را به بدن فرد برمی‌گرداند.

سایر داروهای خوراکی

گاهی اوقات دیگر داروهای خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند. برخی داروهای دیابت پانکراس را برای تولید و ترشح انسولین بیشتر تحریک می‌کند. برخی دیگر مانع از تولید و انتشار گلوکز از کبد می‌شود تا نیاز کمتری برای تولید انسولین در بدن باشد. برخی دیگر جلوی فعالیت معده یا روده را برای تولید آنزیم‌هایی که باعث شکستن کربوهیدرات و حساسیت بیشتر نسبت به انسولین می‌شود، متفورمین (گلوکوفاژ و غیره) است به‌ طور کلی اولین داروی تجویز شده برای دیابت نوع 2 می‌باشد.

پیوند : در برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، پیوند پانکراس ممکن است یک گزینه درمانی باشد. پیوند جزایر لانگرهانس همچنین در دست مطالعه می‌باشد. با یک پیوند پانکراس موفق، شما دیگر نیاز به انسولین درمانی نخواهید داشت. اما پیوند همیشه موفق نبوده و این روش خطرات جدی در بر خواهد داشت.
جراحی چاقی : این روش هرچند که به‌طور خاص برای درمان دیابت نوع ۲ در نظر گرفته نشده، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۵ دارند ممکن است از این نوع عمل جراحی بهره‌مند شوند. افرادی که جراحی به ای پس معده انجام می‌دهند به نظر می‌رسد که بهبود سطح قند خون را مشاهده کنند. با این‌ حال، خطرات طولانی‌ مدت این روش و مزایای آن برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ هنوز شناخته‌ نشده است.

درمان دیابت بارداری

کنترل سطح قند خون برای حفظ سلامت نوزاد و جلوگیری از عوارض زایمان ضروری است. علاوه بر این، رعایت یک رژیم غذایی سالم و ورزش، نظارت منظم بر قند خون و در برخی موارد، استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی برای فرد مبتلابه دیابت بارداری لازم می‌باشد.

درمان پیش دیابت

اگر شما به پیش دیابت دچار هستید، انتخاب شیوه زندگی سالم می‌تواند به شما در حفظ سطح نرمال قند خون کمک کند. حفظ وزن سالم از طریق ورزش و تغذیه سالم کمک‌ کننده می‌باشد. ورزش به مدت حداقل ۱۵۰ دقیقه در یک هفته و از دست دادن ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن ممکن است به پیشگیری و یا تأخیر در دیابت نوع ۲ منجر شود.

گاهی اوقات داروهایی مثل متفورمین در صورتی‌ که در معرض خطر ابتلا به دیابت باشید، از جمله زمانی که پیش دیابت در حال بدتر شدن باشد و یا اگر شما مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری کبد چرب و یا سندرم تخمدان پلی کیستیک باشید، گزینه مناسبی است.

در موارد دیگر، داروهای کنترل‌ کننده کلسترول به‌ ویژه استاتین‌ها و داروهای فشار خون بالا موردنیاز است. دکتر شما ممکن است آسپرین درمانی با دوز پایین را برای کمک به جلوگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی آغاز کند. انتخاب شیوه زندگی سالم در هر حال بهترین راه‌ حل این مشکل خواهد بود.

• 6 عارضه غیرمنتظره دیابت
• راه‌های مقابله با دیابت کدامند
• بهترین تنقلات برای افراد دیابتی
• 7 علامت دیابت که نباید نادیده بگیرید
• بهترین رژیم غذایی برای افراد دیابتی
• دیابت چه بلایی به سر موهایمان می‌آورد
• افراد دیابتی چه غذاهایی را نباید بخورند
• 7 نکته در مورد دیابت که شما نمی‌دانید
• افراد دیابتی چه مواد غذایی را نباید بخورند
• توصیه‌هایی برای درمان و پیشگیری از دیابت
• ورزش‌های قدرتی و شدتی برای افراد دیابتی
• پانکراس مصنوعی راهی برای درمان دیابت نوع 1

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا