پوسیدگی دندان (Bruxism (teeth grinding

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان متنوع می‌باشد که بستگی به وسعت آن و محل ایجادش دارد. وقتی‌که یک حفره در حال شکل‌گیری باشد ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد ولی وقتی‌ که بزرگ‌تر شد می‌تواند نشانه‌های زیر را ایجاد کند:

• دندان‌ درد
• حساسیت دندان
• درد خفیف تا شدید هنگام خوردن غذا یا نوشیدن چیزی شیرین، گرم و یا سرد
• سوراخ قابل‌ مشاهده و یا چاله در دندان‌ها
• لک‌های قهوه‌ای، سیاه یا سفید رنگ بر روی سطح دندان‌ها
• درد هنگام نیش پایین

ممکن است از شکل‌گیری سوراخ شدگی دندان آگاه نباشید. به همین دلیل است که مراجعه منظم به دندان‌پزشک جهت بررسی و جرم‌گیری دندان‌های توصیه می‌شود. حتی اگر مشکلی احساس نمی‌کنید. بنابراین اگر احساس درد در دندان یا دهان کردید در اسرع وقت به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

حفره در اثر پوسیدگی دندان ایجاد می‌شوند؛ پروسه که در طول زمان رخ می‌دهد. در زیر به نحوه ایجاد پوسیدگی دندان اشاره‌ شده است

شکل‌گیری پلاک

دهان در حالت طبیعی دارای انواع زیادی از باکتری‌هاست. برخی از طبق غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی نوع خاصی از قند هستند تغذیه می‌کنند. وقتی این قندها به خوبی از دندان زدوده نشوند این باکتری به‌ سرعت از آن‌ها استفاده کرده و به‌عنوان یک محصول جانبی تولید اسید می‌کنند. باکتری ایجاد پلاک باکتریایی می‌کنند که یک لایه چسبنده است که دندانتان را می‌پوشاند. اگر شما زبانتان را روی دندان‌هایتان حرکت دهید ممکن است این پلاک‌ها را حس کنید. این پلاک‌ها کمی زبر هستند و اغلب روی دندان‌های عقبی ایجاد می‌شوند. اگر زمانی که این پلاک‌ها نرم هستند حذف نشوند، حذفشان سخت می‌شود و مکان مناسبی برای مخفی شدن باکتری‌های ایجاد می‌کنند.

حمله پلاک‌ها

اسید موجود در پلاک مواد معدنی موجود در بخش سخت دندان، یعنی مینای خارجی دندان را از بین می‌برد. این فرسایش یکسری حفرات کوچک یا سوراخ در مینای دندان ایجاد می‌کند. وقتی‌که نواحی اطراف مینا از بین رفتند باکتری‌ها و اسید تولیدی توسط آن‌ها می‌توانند به لایه بعدی دندان دسترسی پیدا کنند که عاج نامیده می‌شود. این لایه از مینا نرم‌تر است و نسبت به اسید مقاومت کمتری دارد.

ادامه تخریب

وقتی پوسیدگی دندان‌ ها گسترش می‌یابد باکتری‌های و اسید تولیدی به پیشروی خود در دندان ادامه می‌دهند و به سمت داخلی‌ترین لایه دندان یعنی پالپ (Pulp) که حاوی اعصاب و رگ‌های خونی می‌باشد حرکت می‌کنند. پالپ در اثر این باکتری‌ها دچار تورم و ناراحتی می‌شود. وقتی پوسیدگی دندان به این مرحله برسد شما احساس دندان‌ درد شدید و حساسیت هنگام جویدن یک ماده می‌شوید و یا سایر علائم در شما پدیدار می‌شود. بدن شما همچنین ممکن است به این باکتری‌ها پاسخ دهد و با ارسال گلبول‌های سفید برای مبارزه با عفونت عمل کند. این امر منجر به ایجاد آبسه دندان می‌شود که یک پاکت چرکی است که توسط باکتری ایجاد می‌شود.

هر فردی که دندان داشته باشد در معرض خطر پوسیدگی دندان نیز هست اما فاکتورهای زیر می‌تواند ریسک آن را افزایش دهد.

محل دندان

پوسیدگی دندان اغلب در دندان‌های عقبی اتفاق می‌افتند. این دندان‌ها تعداد زیادی شیار، حفره و مخفی‌گاه دارند که می‌تواند ذرات مواد غذایی را به دام بی اندازد. از طرفی تمیز کردن این دندان‌ها به نسبت دندان‌های مسطح جلویی مشکل‌تر است. لذا پلاک می‌تواند در آنجا شکل بگیرد و باکتری‌ها می‌توانند در دندان‌های عقبی تغذیه شوند و ایجاد اسید کنند که مینای دندان را تخریب می‌کند.

غذاها و نوشیدنی‌های خاص

غذاهایی که به مدت زیادی روی دندان‌ها می‌مانند مانند شیر، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آب‌نبات‌های سخت، خوش‌ بو کننده دهان، غلات خشک و چیپس احتمال بیشتری دارد که باعث پوسیدگی دندان شوند.

خوردن مکرر میان وعده

هنگامی‌ که شما به‌ طور پیوسته از میان وعده استفاده کنید یا نوشابه بنوشید سوخت زیادی در اختیار باکتری قرار می‌دهید تا اسید تولید کند. همچنین خود نوشابه و سای مواد غذایی اسیدی نیز می‌تواند این پوسیدگی دندان را تشدید کند.

تغذیه نوزاد هنگام خواب

به والدین توصیه می‌شود که به کودکان هنگام خواب شیشه شیر، آب میوه یا سایر مایعات حاوی شکر را ندهند. این نوشیدنی‌ها تا ساعات زیادی بعد از خواب کودک روی دندان‌های او باقی می‌مانند و غذای مناسبی برای پوسیدگی دندان توسط باکتری‌ها مهیا می‌کنند. این آسیب تحت عنوان پوسیدگی دندان مربوط به شیشه شیر نامیده می‌شود.

مسواک ناکافی

اگر شما دندان‌هایتان را به‌ موقع پس از خوردن و آشامیدن تمیز نکنید پلاک‌ها به‌سرعت شکل می‌گیرند و اولین مرحله پوسیدگی دندان آغاز می‌شود.

عدم دریافت فلوراید کافی

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که از شکل‌گیری حفرات جلوگیری می‌کند. و حتی می‌تواند مراحل اولیه آسیب دندان را معکوس کند. به خاطر مزایای آن برای دندان، فلوراید به بسیاری از آب‌ها اضافه می‌شود. همچنین به‌عنوان ماده رایجی در خمیر دندان و شست‌ و شو دهنده‌های دهان محسوب می‌شود.

سن‌های پایین یا بالا

در امریکا، حفرات در کودکان و نوجوانان رایج‌تر هستند. همچنین افراد بزرگ‌سال بیشتر در معرض خطر هستند. درگذر زمان دندان و لثه‌ها افت می‌کنند و بیشتر مستعد پوسیدگی ریشه می‌شوند. همچنین افراد بزرگ‌سال با مصرف داروهایی بیشتر ممکن است باعث کاهش جریان بزاق شوند و ریسک پوسیدگی دندان را افزایش دهند.

خشکی دهان

خشکی دهان در اثر فقدان بزاق ایجاد می‌شود. بزاق با برداشت غذاها و پلاک از دندان‌ها مانع از پوسیدگی دندان می‌شود. مواد موجود در بزاق همچنین باعث خنثی‌سازی اسید تولیدشده توسط باکتری‌ها می‌شود و حتی می‌توانند به ترمیم پوسیدگی‌های اولیه کمک کند. داروهای خاص، برخی شرایط پزشکی، تابیدن اشعه به سر و گردن، داروهای شیمی‌درمانی خاص و غیره می‌تواند ریسک ایجاد حفرات را با کاهش تولید بزاق افزایش دهد.

پرشدگی دندان و استفاده از ابزارهای دندان‌پزشکی

در طول سال‌ها پرشدگی دندان می‌تواند تحلیل برود و شروع به شکسته شدن و ایجاد لبه‌های زبر کند. این باعث می‌شود پلاک‌ها به‌ آسانی شکل بگیرند و به‌ سختی برداشت شوند. همچنین زیر ابزارهایی مانند ارتودنسی ممکن است محل خوبی برای ایجاد پلاک باشد.

اختلالات خوردن

انورکسیا(بی‌اشتهایی عصبی) و بولیمیا (پراشتهایی عصبی) می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. اسید معده ناشی از استفراغ‌های مکرر دندان‌ها را شست‌وشو داده و مینای دندان را حل می‌کند. اختلالات خوردن همچنین می‌تواند با تولید بزاق تداخل کند.

سوزش سر دل

سوزش سر دل، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) می‌تواند باعث جریان اسید معده به دهان شده که با اثر بر مینای دندان باعث آسیب آشکار دندان می‌شود. دندان‌پزشک شما ممکن است پیشنهاد دهد با مراجعه به متخصص گوارش این عامل که در پوسیدگی دندان هایتان نقش دارد را حل‌ و فصل کنید.

حفرات و پوسیدگی دندان به حدی رایج‌اند که ممکن است آن را جدی نگیرید و ممکن است فکر کنید که اگر کودکانتان در دندان‌های شیری دچار پوسیدگی شوند مسئله مهمی نخواهد بود. اما پوسیدگی دندان می‌تواند عوارض جدی و طولانی‌ مدتی ایجاد کند؛ حتی برای کودکانی که هنوز دندان‌های دائمی‌شان درنیامده است.

مشکلات شامل :

• درد
• آبسه دندان
• چرک در اطراف دندان، به‌ویژه زمانی که به لثه فشار وارد شود
• دندان‌های شکسته
• جویدن مشکل
• مشکل در جابجایی دندان‌های دائمی پس از ،از دست دادن زودرس دندان‌ها در کودکی

وقتی حفرات و پوسیدگی‌ها شدید باشند شما ممکن است دچار موارد زیر بشوید:

• دردی که با زندگی روزمره شما تداخل کند و مانع رفتن به مدرسه یا سرکار شود.
• کاهش وزن یا مشکلات تغذیه‌ای ناشی از خوردن یا جویدن دردناک و مشکل
• از دست دادن دندان‌ها که می‌تواند بر ظاهرتان اثر بگذارد و لذا اعتماد به‌ نفستان را کاهش دهد.
• در موارد نادری آبسه دندانی که می‌تواند باعث عفونت‌های جدی و حتی تهدید کننده حیات شود.

دندان‌پزشک شما معمولاً می‌توانید پوسیدگی دندان را به‌ راحتی توسط راهکارهای زیر تشخیص دهد:

• سؤال در مورد دندان‌ درد و حساسیت
• بررسی دهان و دندان
• کاوش دندان‌ها با ابزارهای دندانپزشکی برای بررسی مناطق نرم دندان
• استفاده از اشعه ایکس برای بررسی دندان، که می‌تواند میزان حفرات و پوسیدگی‌ها را نشان دهد

دندان‌پزشک شما همچنین قادر است به شما بگوید کدام‌ یک از سه نوع حفره را دارید – پوسیدگی بخش سخت خارجی، ایجاد سوراخ، و یا رسیدن آن به ریشه.

بیشتر دندان‌پزشکان چکاب منظم را برای تشخیص پوسیدگی دندان و سایر مشکلات دندانی توصیه می‌کنند تا قبل از ایجاد علائم شدید بتوان آن‌ها را شناسایی کرد. اگر مشکلات دندانی من‌ جمله پوسیدگی دندان قبل از این‌که ایجاد درد نماید درمان شوند شما به‌ احتمال‌ زیاد نیاز به درمان گسترده‌ای نخواهید داشت.
درمان پوسیدگی دندان بسته به‌شدت آن و موقعیت خاص شما متفاوت است. گزینه درمانی شامل موارد زیر می‌باشند.

درمان با فلوراید

اگر پوسیدگی دندان در مراحل اولیه باشد درمان با فلوراید می‌تواند مینای دندان را بازسازی کند. درمان حرفه‌ای با فلوراید میزانی از فلوراید که ازنظر مقدار بیش از آن است که در خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌ها یافت می‌شود، به کار می‌رود. درمان فلوراید می‌تواند به‌صورت مایع، ژل، کف یا لاک باشد که دندان‌ها را با آن مسواک می‌زنند یا اینکه دندان‌ها در یکسری قالب‌هایی به نام ‌تری‌های فلوراید (Fluride trade) قرار می‌گیرند. هرکدام از این درمان‌ها فقط چند دقیقه زمان می‌برد.

پر کردن

پر کردن که گاهی بازسازی هم نامیده می‌شود گزینه درمانی اصلی درزمانی است که پوسیدگی از مرحله درگیری مینای دندان پیشروی کرده باشد. پر کردن با استفاده از مواد مختلفی مانند رزین‌های کامپوزیتی هم‌ رنگ دندان، روکش چینی یا ترکیبی از مواد مختلف انجام می‌شود. آمالگام (amalgam) نقره‌ای نیز از مواد مختلفی از جمله مقدار کمی جیوه تشکیل‌ شده است.

قرار دادن تاج

نوعی پوشش سفارشی است که جایگزین تاج طبیعی دندان می‌شود. اگر پوسیدگی دندان گسترده داشته باشید و دندان‌هایتان تضعیف‌ شده باشد ممکن است نیاز به تاج داشته باشید. دندان‌پزشکتان ممکن است نواحی دچار پوسیدگی اطراف را بتراشد تا مطمئن شود تاج به خوبی در محل قرار می‌گیرد. تاج ممکن است از طلا، رزین، روکش چینی، روکش چینی متصل به فلز یا سایر مواد ساخته‌شده باشد.

کانال ریشه (روت کانال)

هنگامی‌که پوسیدگی دندان به قسمت‌های داخلی می‌رسد ممکن است به یک کانال ریشه نیاز داشته باشید. این روش برای ترمیم دندان و حفظ دندانی که آسیب‌ دیده است به‌ جای کندن آن به کار می‌رود. پالپ آسیب‌ دیده دندان برداشت می‌شود گاهی با تجویز دارو سعی می‌شود کلیه عفونت‌های محل پاک‌سازی شود. سپس پالپ با یک ماده پرکننده جایگزین می‌شود.

کشیدن دندان

برخی از دندان‌ها آن‌قدر تخریب‌ شده‌اند که امکان ترمیم آن‌ها وجود ندارد. لذا باید کشیده شوند. کشیدن دندان می‌تواند شکافی ایجاد کند که باعث شود سایر دندان‌ها تغییر کنند لذا با یک پا یا ایمپلنت می‌بایست دندان از دست‌ رفته جایگزین شود.

• راز سلامت دندان در دوران بارداری
• 8 روش جالب برای سفید شدن دندان ها
• 6 درمان طبیعی برای زخم‌های دهانی | آفت دهان
• 17 عادت و تنقلاتی که باعث خراب شدن دندان می شود

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا