بواسیر | هموروئید ( Hemorrhoids )

علائم و نشانه‌های بیماری بواسیر یا هموروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• خونریزی بدون درد هنگام اجابت مزاج
• خارش یا سوزش در ناحیه مقعد
• درد یا ناراحتی
• تورم در اطراف مقعد
• توده‌ای در نزدیکی مقعد که ممکن است حساس یا دردناک باشد ( ترومبوز هموروئید )

رگ‌های اطراف مقعد شما زمانی که تحت فشار باشند تمایل به کشش دارند و درنتیجه ممکن است دچار برآمدگی و یا تورم شوند. رگ‌های متورم ( هموروئیدها ) ممکن است زمانی ایجاد گردند که فشار در رکتوم به یکی از علل زیر افزایش یافته باشد :

• تنش در طی حرکات روده یا اجابت مزاج
• برای مدت زمان طولانی در توالت نشستن
• اسهال یا یبوست مزمن
• چاقی
• بارداری
• مقاربت مقعدی
• رژیم غذایی فاقد فیبر یا کم فیبر

بیماری بواسیر توأم با افزایش سن با احتمال بیشتری رخ می‌دهند، زیرا بافت‌هایی که از رگ‌های رکتوم و مقعد پشتیبانی می‌کنند به مرور زمان تضعیف شده و دچار کشش می‌شوند.

عوارض بیماری بواسیر بسیار نادر هستند اما شامل موارد زیر می‌شوند :

• کم‌خونی : به ندرت، خونریزی مزمن ناشی از هموروئیدها ممکن است باعث کم‌خونی شود. کم‌خونی به این معناست که شما در خونتان گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به سلول‌ها ندارید.
• هموروئید خفقانی ( strangulated ) : گاهی به علت تورم در ناحیه بواسیر ، خون‌رسانی به یک هموروئید داخلی بیرون زده از مقعد قطع می‌شود. درنتیجه آن هموروئید دچار زخم و آسیب شدید می‌شود که می‌تواند یکی دیگر از علل دردهای شدید ناشی از بیماری بواسیر باشد.

پزشک می‌تواند به سادگی با نگاه کردن به مقعد وجود هموروئید خارجی را بررسی کند اما برای تشخیص هموروئید داخلی تست‌ها و روش‌هایی برای بررسی کانال مقعد و رکتوم لازم است :

معاینه دیجیتالی ( Digital rectal exam ) : در طول آزمون DRE ، دکتر شما یک انگشت خود را که روکش شده، به داخل رکتوم وارد می‌کند. او مقعد را از نظر وجود هر چیز غیر عادی ، مانند توده یا تورم ، بررسی می‌کند. این تست به پزشک شما نشان می‌دهد که آیا آزمایش‌های بیشتری لازم است یا خیر.

معاینه بصری : از آنجا که هموروئید داخلی اغلب بسیار نرم است و ممکن است با معاینه رکتوم احساس نشود، پزشک شما ممکن است نیاز داشته باشد قسمت پایین روده بزرگ و راست‌ روده را با دستگاه‌های دارای دوربین مانند آنوسکوپ (anoscope) ، پروکتوسکوپ (proctoscope) یا سیگموئیدوسکوپ (sigmoidoscope) بررسی کند.

پزشک شما ممکن است بخواهد کل کولون را با استفاده از کولونوسکوپی بررسی کند، در صورتی که :

• علائم و نشانه‌های شما نشان دهنده وجود احتمالی یکی دیگر از بیماری‌های دستگاه گوارش باشد.
• شما عوامل خطر سرطان کولورکتال را داشته باشید.
• شما میانسال باشید و به تازگی کولونوسکوپی انجام نداده باشید.

درمان‌های خانگی بیماری بواسیر

با درمان‌های غیر جراحی بیماری بواسیر اغلب می‌توان درد ، تورم و التهاب خفیف هموروئید را کاهش داد. در اغلب موارد تنها همین درمان‌ها کافی هستند :

• خوردن غذاهای با فیبر بالا : می‌بایست در رژیم غذایی خود از میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات بیشتری استفاده کنید. انجام این کار باعث می‌شود تا مدفوع نرم‌تر شده و حجم آن افزایش یابد؛ بنابراین به شما کمک می‌کند تا از زور زدن که می‌تواند علائم هموروئید موجود را بدتر کند، اجتناب کنید. برای جلوگیری از ایجاد گاز در دستگاه گوارش ، فیبر را به صورت تدریجی به رژیم خود اضافه کنید.
• از درمان موضعی استفاده کنید : از کرم‌های موضعی مخصوص هموروئید حاوی هیدروکورتیزون و یا پدهای حاوی بی‌حسی موضعی استفاده کنید.
• به طور منظم از حمام یا وان گرم استفاده کنید : منطقه مقعد خود را 10 تا 15 دقیقه و دو تا سه بار در روز در آب گرم قرار دهید.
• محدوده مقعد را تمیز نگه دارید : برای تمیز کردن پوست اطراف مقعد خود آن را به آرامی با آب گرم شست و شو دهید. از به کار بردن دستمال مرطوب یا ضد عفونی‌ کننده‌های حاوی الکل اجتناب کنید. به آرامی منطقه را خشک کنید یا از خشک‌کن مو استفاده کنید.
• از کاغذ توالت خشک استفاده نکنید : برای تمیز نگه داشتن محدوده مقعد پس از اجابت مزاج ، باید از پارچه‌های مرطوب یا کاغذ توالت‌های مرطوبی استفاده کنید که دارای عطر و الکل نباشند.
• استفاده از کمپرس سرد : برای تسکین تورم و درد در ناحیه بواسیر ، از کمپرس‌های یخ استفاده کنید.
• استفاده از داروهای ضد درد : شما می‌توانید از مسکن‌های خوراکی مثل استامینوفن ( acetaminophen ) ، آسپیرین ( aspirin ) یا ایبوپروفن (ibuprofen ) به طور موقت برای تسکین درد خود استفاده کنید.

با این روش‌های درمانی ذکر شده در بالا، علائم بیماری بواسیر اغلب در عرض یک هفته از بین می‌رود. اگر با وجود رعایت موارد بالا، به مدت یک هفته یا بیشتر دچار درد و خونریزی بودید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

داروهای مرتبط با بیماری بواسیر

اگر بیماری بواسیر ناراحتی خفیفی را در شما ایجاد کرده باشد، پزشک ممکن است استفاده از کرم‌ها ، پمادها ، شامپوها یا پدهای موضعی را تجویز کند. این محصولات معمولاً شامل داروهای بی‌حسی ، هیدروکورتیزون و لیدوکایین است که حداقل می‌تواند به طور موقت درد و خارش را از بین ببرد.

از کرم‌های استروئیدی در طولانی مدت و بیشتر از یک هفته استفاده نکنید، مگر آنکه توسط دکترتان تائید شود؛ زیرا ممکن است پوست شما را نازک کند.

ترومبکتومی ( thrombectomy ) هموروئید خارجی

اگر یک لخته خون دردناک ( ترومبوز ) در هموروئید خارجی تشکیل شده باشد، دکتر شما می‌تواند لخته را با برش و یک تخلیه ساده برطرف کند که فوراً درد شما را تسکین خواهد داد. این روش اگر در عرض 72 ساعت پس از ایجاد لخته ، انجام شود مؤثرتر است.

روش‌های کم تهاجم درمان بواسیر

در خونریزی‌های طولانی مدت یا هموروئیدهای دردناک ، پزشک ممکن است یکی از روش‌های کم تهاجمی را توصیه کند. این درمان‌ها در مطب دکتر یا سایر مراکز درمانی انجام می‌شوند و معمولاً نیازی به بیهوشی ندارند.

• بستن باند لاستیکی برای درمان بیماری بواسیر : پزشکتان با قرار دادن یک یا دو باند لاستیکی کوچک در اطراف پایه یک هموروئید داخلی سعی می‌کند گردش خون آن را قطع کند. به‌این‌ترتیب هموروئید ظرف یک هفته تخریب و دفع می‌شود. این روش در بسیاری از افراد مؤثر است. بستن لاستیک انعقادی ممکن است ایجاد ناراحتی و خونریزی کند که حدود دو تا چهار روز پس از انجام آن شروع شود؛ اما به‌ندرت شدید است. گاهی اوقات عوارض جدی‌تری هم ممکن است رخ دهد.
• تزریق ( اسکلروتراپی ) برای درمان بیماری بواسیر : در این روش، پزشکتان یک محلول شیمیایی را به بافت هموروئیدی تزریق می‌کند تا آن را کوچک کند. این تزریق بدون درد یا با درد کم می‌باشد اما تأثیر آن ممکن است نسبت به استفاده از باند لاستیکی کمتر باشد.
• انعقاد ( مادون قرمز، لیزر یا دوقطبی ) : در تکنیک‌های انعقاد از نور یا حرارت ناشی از لیزر یا نور مادون قرمز استفاده می‌شود. این روش باعث کاهش خون‌رسانی به هموروئیدهای داخلی و در نهایت کوچک و خشک شدن آن‌ها می‌شود. با وجودی که روش‌های انعقاد دارای عوارض جانبی اندکی هستند و مشکلات کمی ایجاد می‌کنند ولی نسبت به باند لاستیکی، میزان عود بواسیر در این روش بیشتر است.

روش‌های جراحی درمان بواسیر

اگر روش‌های درمانی دیگر بیماری بواسیر موفق نباشند و یا اندازه هموروئید بزرگ باشد، پزشک ممکن است انجام عمل جراحی را توصیه کند. جراحی ممکن است به صورت سرپایی انجام شود یا ممکن است نیاز باشد یک شب در بیمارستان بمانید.

• برداشت هموروئید یا هموروئیدکتومی ( hemorrhoidectomy ) : در روش هموروئیدکتومی ، جراح بافت‌های اضافی که باعث خونریزی می‌شوند را برمی‌دارد. تکنیک‌های مختلفی در این نوع جراحی استفاده می‌شود. جراحی ممکن است با کمک بیهوشی موضعی همراه با آرام‌بخش، بیهوشی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام شود.

هموروئیدکتومی مؤثرترین و کامل‌ترین راه درمان هموروئیدهای شدید با عود مکرر است. عوارض این نوع جراحی ممکن است شامل مشکلات موقتی در تخلیه مثانه و عفونت‌های دستگاه ادراری باشد. اغلب افراد بعد از هموورئیدکتومی احساس درد می‌کنند که داروهای مسکن می‌توانند درد را کاهش دهند. استفاده از حمام گرم نیز می‌تواند مفید باشد.

• روش جراحی استاپلر هموروئید ( Hemorrhoid stapling ) : این نوع روش جراحی که به نام هموروئیدوپکسی ( hemorrhoidopexy ) نیز نامیده می‌شود، روشی جدید است که با قطع جریان خون به بافت هموروئیدی باعث از بین رفتن آن می‌شود. این روش معمولاً برای درمان هموروئید داخلی استفاده می‌شود.

روش استاپلر به طور کلی درد کمتری نسبت به هموروئیدکتومی دارد و به فرد اجازه بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره را می‌دهد. با این‌ حال، در این روش در مقایسه با هموروئیدکتومی، خطر عود بیماری بواسیر بیشتر است و معمولاً با پرولاپس مقعدی همراه است؛ به این معنا که در آن بخشی از رکتوم از مقعد خارج می‌شود. از عوارض جانبی احتمالی این روش جراحی می‌توان به خونریزی، احتباس ادراری و درد و همچنین، در موارد نادری، یک عفونت خونی خطرناک ( سپسیس ) اشاره کرد. برای پیدا کردن بهترین گزینه درمانی برحسب شرایط کنونی خود، می‌بایست با پزشک خود مشورت فرمایید.

بهترین راه برای جلوگیری از بیماری بواسیر این است که قوام مدفوع شما طوری باشد که به راحتی از روده و مقعد عبور کند. برای جلوگیری از بیماری بواسیر و کاهش علائم آن، این نکات را رعایت کنید :

• خوردن غذاهای با فیبر بالا : در رژیم غذایی خود از میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات بیشتری استفاده کنید. انجام این کار باعث تسریع دفع مدفوع و افزایش حجم آن می‌شود و به شما کمک می‌کند تا از تنش‌هایی که باعث ایجاد هموروئید می‌شوند، جلوگیری کنید. برای جلوگیری از ایجاد گاز معده، فیبر را به تدریج به رژیم خود اضافه کنید.
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات : هر روز شش تا هشت لیوان آب و مایعات دیگر بنوشید تا مدفوع را نرم نگه دارید.
• از مکمل‌های فیبر استفاده کنید : اکثر مردم به مقدار کافی از فیبر در رژیم غذایی خود استفاده نمی‌کنند (25 گرم در روز برای زنان و 38 گرم در روز برای مردان). مطالعات نشان داده است که مکمل‌های فیبر مانند متاموسیل (Metamucil) و سیتریکل (Citrucel) موجب بهبود علائم کلی و خونریزی‌های ناشی از بیماری بواسیر می‌شود. این مکمل‌ها کمک می‌کنند تا مدفوع نرمی داشته باشید و دفعات اجابت مزاج منظم گردد.
• پیشگیری از یبوست در دوران بارداری : یبوست در دوران بارداری هم می تواند برای مادر آزار دهنده باشد و هم فشارهایی را بر جنین وارد کند. بنابراین راهکارهای پیشگیری از یبوست در دوران بارداری را که می‌تواند در مادر ایجاد بواسیر کند، از پزشکتان جویا شوید.

اگر از مکمل‌های فیبر استفاده می‌کنید، هر روز حداقل هشت لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید. در غیر این صورت، همین مکمل‌ها می‌توانند باعث ایجاد یبوست شوند.

• به خودتان فشار نیاورید : زور زدن و حبس کردن نفس در هنگام تلاش برای دفع مدفوع باعث ایجاد فشار بیشتری در رگ‌های پایین رکتوم می‌شود.
• به محض این که نیاز داشتید، اجابت مزاج کنید : اگر معطل کنید تا حرکات روده و فشار از بین برود، مدفوع شما می‌تواند خشک و سفت شود.
• ورزش کنید : برای کمک به جلوگیری از یبوست و کاهش فشار روی رگ‌ها که با ایستادن یا نشستن طولانی ایجاد می‌شود، فعال باشید. ورزش همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا وزن بیشتری از دست بدهید که خود اضافه وزن نیز ممکن است باعث ایجاد هموروئید شود.
• اجتناب از نشستن طولانی مدت : نشستن طولانی، به ویژه در توالت، می‌تواند فشار وارده بر رگ‌های اطراف مقعد را افزایش دهد.

خونریزی در طی اجابت مزاج شایع‌ترین علامت بیماری بواسیر است. پزشک شما می‌تواند پس از انجام یک معاینه فیزیکی، سایر آزمایش‌ها را برای تأیید هموروئید انجام دهد تا از نبود بیماری‌های جدی‌تر مطمئن شود. همچنین درصورتی‌که دچار بیماری بواسیری هستید که باعث درد و خونریزی زیاد شده و با داروها و درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

گمان نکنید همه خونریزی‌های مقعدی ناشی از بیماری بواسیر است، به خصوص اگر بیش از 40 سال سن داشته باشید.

خونریزی رکتال (مقعدی) ممکن است به علت سایر بیماری ‌ها ، ازجمله سرطان کولورکتال و سرطان مقعد نیز رخ دهد. اگر دچار خونریزی همراه با تغییرات مشخصی در حرکات روده و وضعیت اجابت مزاجتان هستید یا اگر مدفوعتان تغییر رنگ یا انسجام داشته باشد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. این نوع مدفوع می‌تواند نشان دهنده خونریزی گسترده‌ای در بخش‌های دیگر دستگاه گوارش باشد.

همچنین اگر دچار خونریزی مقعدی زیاد ، سرگیجه یا ضعف شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

مطالب مرتبط با بیماری بواسیر یا هموروئید

• ده راه‌ حل خوب برای رفع یبوست
• مهمترین علت خارش باسن چیست؟

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا