دیابت نوع 1 (Type 1 diabetes)

علائم و نشانه‌های دیابت نوع 1 می‌تواند به‌ سرعت ایجاد گردد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• خیس کردن رختخواب در کودکان که قبلاً تخت در طول شب خودشان را خیس نمی‌کردند.
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• تحریک‌ پذیری و دیگر تغییرات خلق‌ و خوی
• خستگی و ضعف
• تاری دید
• در زنان، عفونت قارچی واژن

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. در بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ، سیستم ایمنی بدن که به‌ طور معمول به مبارزه با باکتری‌های مضر و ویروس‌ها می‌پردازد، به اشتباه سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس (جزایر لانگرهانس) خود را نابود می‌کند. ژنتیک و مواجهه با عوامل محیطی خاصی مانند ویروس‌ها ممکن است نقشی در این فرایند داشته باشند.

برخی از عوامل خطر شناخته‌ شده برای دیابت نوع 1 عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی
• حضور ژن‌های خاص که فرد را در برابر بیماری دیابت نوع 1 مستعد می‌کند.
• زندگی در مناطق دور از خط استوا به شکلی که مردم فنلاند و ساردنی در بالاترین شیوع دیابت نوع 1 قرار دارند.
• اگرچه دیابت نوع 1 می‌تواند در هر سنی ظاهر شود، در آن دو قله قابل‌ توجه به نظر می‌رسد. اولین قله در کودکان بین ۴ و ۷ سال و دومی در کودکان بین ۱۰ تا ۱۴ سال.

بسیاری دیگر از عوامل خطر احتمالی برای دیابت نوع 1 بررسی‌شده است، اما هیچ‌ کدام به اثبات نرسیده است. برخی از عوامل خطر ممکن دیگر عبارت‌اند از:

• قرار گرفتن در معرض ویروس‌های خاصی مانند ویروس اپشتین بار، ویروس کوکساکی، ویروس اوریون و سیتومگالوویروس
• مصرف زودهنگام شیر گاو
• سطوح پایین ویتامین D
• مصرف آبی که حاوی نیترات باشد.
• مصرف اولین غلات و گلوتن در رژیم غذایی کودک قبل از ۴ ماه و یا بعد از ۷ ماه
• داشتن مادری که در طول بارداری به پره اکلامپسی دچار بوده است.
• ابتلا به زردی نوزادی

دیابت نوع 1 می‌تواند بر ارگان‌های مهم بدن شما، ازجمله قلب، عروق خونی، اعصاب، چشم و کلیه اثر بگذارد. نگه‌داشتن سطح قند خون نزدیک به نرمال به‌طور چشمگیری می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.

عوارض درازمدت دیابت نوع 1 به‌تدریج و در طول چند دهه ظاهر می‌شود. مدیریت مناسب قند خون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عوارض کمک کند. درنهایت، عوارض دیابت ممکن است حتی تهدید کننده زندگی باشد.

برخی از عوارض عبارت‌اند از:

• بیماری‌های قلب و رگ‌های خونی از جمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی، تنگی عروق (تصلب شرایین) و فشار خون بالا
• آسیب عصبی (نوروپاتی) به‌ ویژه در پاها که می‌تواند احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، سوزش و یا دردی که معمولاً در نوک انگشتان پا یا انگشتان دست آغاز می‌شود و به‌ تدریج باعث به سمت بالا گسترش می‌یابد شود. قند خون کنترل نشده می‌تواند درنهایت به از دست دادن تمام حس در اندام آسیب‌ دیده منجر شود.
• آسیب به اعصاب مربوط به دستگاه گوارش مشکلاتی نظیر تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست ایجاد می‌کند. در مردان، اختلال نعوظ ممکن است رخ دهد.
• آسیب کلیه (نفروپاتی)، که آسیب شدید می‌تواند به نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله نهایی غیر قابل‌ برگشت، که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد، منجر شود.
• صدمه به چشم، از جمله آسیب به رگ‌های خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) که می‌تواند به کوری منجر شود. همچنین سایر بیماری‌های چشم مانند آب‌ مروارید و آب‌ سیاه نیز ممکن هستند.
• آسیب عصبی در پاها یا جریان خون ضعیف به پا خطر عوارض مختلف پا را افزایش می‌دهد. در صورت عدم درمان، عفونت‌های جدی درنهایت ممکن است منجر به قطع عضو پا شود.
• مشکلات پوست و دهان از جمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی
• عوارض بارداری؛ چراکه سطح قند خون بالا می‌تواند برای هر دو مادر و نوزاد خطرناک باشد. خطر سقط، تولد نوزاد مرده و مشکلات بارداری افزایش می‌یابد. برای مادر، دیابت خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی، مشکلات چشم دیابتی (رتینوپاتی)، فشار خون بالای ناشی از حاملگی و پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.

برای تشخیص دیابت نوع 1 ، دکترتان ممکن است موارد زیر را درخواست کند:

• آزمایش بررسی هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) : در این تست سطح قند خون به‌طور متوسط در دو تا سه ماه گذشته نشان داده می‌شود. در این آزمایش، درصد قند خون متصل شده به هموگلوبین که پروتئین حامل اکسیژن در سلول‌های قرمز خون است، نشان داده می‌شود. هرچه سطح قند خون بالاتر باشد هموگلوبین بیشتری به قند خون متصل می‌شود. سطح A1C ۶٫۵ درصد و یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه نشان می‌دهد که شما مبتلا به دیابت هستید. A1C بین ۵٫۷ و ۶٫۴ درصد نشان‌دهنده پیش دیابت و زیر ۵٫۷ طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
• آزمایش قند خون تصادفی : یک نمونه خون در یک زمان تصادفی از فرد گرفته می‌شود. صرف‌ نظر از زمانی که شما آخرین دریافت غذایی خود را داشته‌اید، سطح قند خون تصادفی معادل ۲۰۰ میلی‌گرم در هر دسی لیتر (mg / دسی لیتر) یا بالاتر نشان‌ دهنده دیابت خواهد بود.
• آزمایش قند خون ناشتا : یک نمونه خون پس از یک شب روزه‌ داری از فرد خواسته می‌شود. سطح قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم / دسی لیتر طبیعی است. سطح قند خون ناشتا ۱۰۰-۱۲۵ میلی‌گرم / دسی لیتر به‌ عنوان پیش دیابت در نظر گرفته می‌شود. اگر در دو آزمایش جداگانه معادل ۱۲۶ میلی‌گرم / دسی لیتر و یا بالاتر باشد، شما مبتلا به دیابت می‌باشید.
• آزمون تحمل گلوکز خوراکی : برای این آزمایش، شما یک شب ناشتایی خواهید داشت و سطح قند خون ناشتا اندازه‌گیری می‌شود. سپس از شما خواسته می‌شود یک مایع شیرین بنوشید و سطح قند خون به‌صورت دوره‌ای برای دو ساعت بعد تست می‌شود. قند خون کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم / دسی لیتر طبیعی است. بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم / دسی لیتر پس از دو ساعت نشان‌ دهنده دیابت است و بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم / دسی لیتر نشان‌ دهنده پیش دیابت می‌باشد.

پس از تشخیص

هنگامی‌ که شما مبتلا به دیابت نوع 1 تشخیص داده شدید، به‌ طور منظم دیابت خود را مدیریت کنید. لذا مراجعه منظم به پزشک نیاز می‌باشد. در طول این مراجعات، دکتر مقدار هموگلوبین A1C شما را چک می‌کند. مقدار هدف A1C بسته به سن و عوامل مختلف دیگر متفاوت است، اما انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که به‌ طور کلی مقدار هموگلوبین A1C زیر ۷ درصد باشد که معادل ۱۵۴ میلی‌گرم / دسی لیتر می‌باشد.

در مقایسه با آزمون‌های مکرر و روزانه قند خون، تست A1C بهتر نشان می‌دهد که برنامه درمانی دیابت در چه مرحله‌ای است. سطح A1C بالا ممکن است نیاز به تغییر در رژیم انسولین، برنامه غذایی و یا هر دو را نشان دهد.

درمان دیابت نوع 1 شامل:

• مصرف انسولین
• شمارش کربوهیدرات مصرفی
• نظارت منظم بر قند خون
• خوردن غذاهای سالم
• ورزش منظم و حفظ وزن متناسب

هدف این است که با حفظ سطح قند خون در نزدیکی سطح نرمال ، از عوارض جلوگیری کرده یا آن‌ها را به تأخیر بیندازیم. هرچند استثناهایی وجود دارد، به‌ طور کلی، هدف این است که سطح قند خون در طول روز قبل از غذا بین ۷۰ و ۱۳۰ میلی‌گرم / دسی لیتر و پس از وعده غذایی تا دو ساعت پس‌ازآن سطح قند خون بالاتر از ۱۸۰ میلی‌گرم / دسی لیتر (۱۰ میلی مول / L) قرار نگیرد.

انسولین و داروهای دیگر

هرکسی که به دیابت نوع 1 مبتلا باشد باید درمان مادام‌العمر با انسولین را دنبال کند.

انواعی از انسولین عبارت‌اند از:

• انسولین سریع الاثر
• انسولین طولانی الاثر
• انواع ترکیبی

تجویز انسولین

انسولین را نمی‌توان به‌ صورت خوراکی مصرف کرد به دلیل آنکه آنزیم معده با عمل انسولین تداخل ایجاد می‌کند. بنابراین، باید آن را یا از طریق تزریق یا به ‌وسیله پمپ انسولین تجویز کرد.

تزریق : انسولین را می‌توان از طریق یک سوزن ظریف و سرنگ و یا یک قلم انسولین مخصوص تزریق انسولین در زیرپوست، تجویز کرد. قلم انسولین شبیه به قلم خودکار می‌باشد و در انواع یک‌بار مصرف و یا قابل تعویض در دسترس می‌باشد. سوزن در اندازه‌های مختلف در دسترس است. پمپ یک دستگاه به‌ اندازه یک تلفن همراه است که در خارج از بدن شما قرار می‌گیرد. لوله مخزن انسولین به یک کاتتر در زیر پوست شکم متصل می‌شود. با دادن برنامه به پمپ انسولین مقدار خاصی از انسولین به‌ طور منظم تزریق خواهد شد.

یک روش درمان در دست تحقیق، استفاده از پانکراس مصنوعی است که توانایی ساخت انسولین را به بدن فرد برمی‌گرداند.

سایر داروها

داروهای دیگری نیز ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 تجویز شود، مانند:

• پراملینتید(Pramlintide) : تزریق این دارو قبل از خوردن می‌توانید حرکت غذا از معده را کند کند. این کار برای جلوگیری از افزایش شدید قند خون که بعد از غذا رخ می‌دهد کمک‌ کننده است.
• داروهای فشارخون بالا : دکتر شما ممکن است داروهای شناخته‌شده به‌عنوان مهارکننده یا مسدودکننده آنزیم تبدیل‌ کننده آنژیوتانسین (ACE) گیرنده آنژیوتانسین II را تجویز کند، چرا که این داروها می‌توانند به حفظ سلامت کلیه‌ها نیز کمک کنند. این درمان‌ها برای افراد مبتلابه دیابت که فشارخون بالاتر از ۱۴۰/۸۰ (میلی‌متر جیوه) دارند، توصیه می‌شود.
• آسپرین : دکتر شما ممکن است مصرف روزانه و منظم آسپیرین را برای سلامت قلب به شما توصیه کند.
• داروهای کاهنده کلسترول : تجویز داروهایی مثل استاتین به کاهش کلسترول بد خون (LDL) کمک می‌کند. انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) می‌بایست کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم / دسی لیتر باشد، و اگر شما در حال حاضر بیماری‌های قلبی داشته باشید، هدف درمانی کمتر از ۷۰ میلی‌گرم / دسی لیتر مدنظر خواهد بود. از طرفی میزان لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL یا کلسترول خوب) بیش از ۵۰ میلی‌گرم / دسی لیتر در زنان و بیش از ۴۰ میلی‌گرم / دسی لیتر در مردان توصیه می‌شود. تری گلیسیرید، نوع دیگری از چربی خون می‌باشد که کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم / دسی لیتر آن نرمال در نظر گرفته می‌شود.

نظارت بر قند خون

بسته به نوع درمان با انسولین (دو بار تزریق روزانه یا چندین تزریق) شما ممکن است نیاز به بررسی و ثبت سطح قند خون حداقل چهار بار در روز و حتی بیشتر داشته باشید. انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که سطح قند خون قبل از غذا، قبل از خواب، قبل از ورزش و یا رانندگی و درصورتی‌که شک دارید که قند خونتان پایین آمده باشد، می بررسی شود. به خصوص برای جلوگیری از هیپوگلیسمی (افت قند خون) این نوع پایش میزان قند خون، مفید است.

غذا خوردن سالم و نظارت بر کربوهیدرات مصرفی

برخلاف تصور رایج، هیچ‌چیزی به‌ عنوان یک رژیم غذایی دیابتی وجود ندارد. با این‌ حال، داشتن یک رژیم غذایی با فیبر بالا، مغذی و کم‌چرب شامل مواد غذایی زیر توصیه می‌شود:

• میوه‌ها
• سبزیجات
• غلات کامل

متخصص تغذیه به شما توصیه خواهد کرد که محصولات حیوانی کمتر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌ شده مانند نان سفید و شیرینی بیشتری مصرف کنید. این برنامه غذایی سالم برای همه توصیه می‌شود، حتی افراد غیر دیابتی.

فعالیت بدنی

انجام ورزش هوازی منظم برای همه افراد توصیه می‌شود و افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند از این قاعده مستثنا نیستند. اما از دکتر خود درباره ورزش سؤال بپرسید. سپس فعالیت‌هایی که از انجام آن لذت می‌برید، مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌ سواری را انتخاب نمایید و برای حداقل ۳۰ دقیقه در اکثر روزهای هفته آن را انجام دهید. به یاد داشته باشید که فعالیت بدنی اگر در طولانی‌ مدت انجام شود باعث کاهش قند خون خواهد شد لذا در این مواقع حتماً قند خون خود را چک کنید و در صورت لزوم از مواد غذایی مناسب برای حفظ قند خون استفاده کنید.

• 6 عارضه غیرمنتظره دیابت
• راه‌های مقابله با دیابت کدامند
• بهترین تنقلات برای افراد دیابتی
• بهترین رژیم غذایی برای افراد دیابتی
• 7 علامت دیابت که نباید نادیده بگیرید
• افراد دیابتی چه غذاهایی را نباید بخورند
• افراد دیابتی چه مواد غذایی را نباید بخورند
• توصیه‌هایی برای درمان و پیشگیری از دیابت
• ورزش‌های قدرتی و شدتی برای افراد دیابتی
• پانکراس مصنوعی راهی برای درمان دیابت نوع 1

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا