اختلالات تیک (Tic disorder)

اختلالات تیک را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:

• اختلالات تیک گذرا
• اختلالات تیک حرکتی یا صوتی مزمن
• اختلال توره

تمام انواع اختلالات تیک در شرایط استرس آمیز و اضطراب افزایش می‌یابند. اختلالات تیک ممکن است به‌ طور موقت و یا با تلاش آگاهانه کنترل‌ شده و در هنگام خواب نیز محو شوند.

اختلالات تیک گذرا (transient tic disorder)

در این اختلال، تیک صوتی یا حرکتی واحد یا متعدد وجود دارد. شروع آن قبل از ۱۸ سالگی است و بیش از یک سال طول نمی‌کشد. این اختلال منجر به ناراحتی واضح یا اختلال بارز در عملکرد اجتماعی، شغلی و دیگر حوزه‌های زندگی فرد می‌شود. در اکثر موارد خود به‌ خود بهبود می‌یابند و تعداد اندکی از آن‌ها به اختلالات تیک مزمن تبدیل می‌شوند.

درمان دارویی معمولاً ضرورتی ندارد ولی مداخله‌های رفتاری کمک‌ کننده است.

اختلالات تیک حرکتی یا صوتی مزمن (Chronic motor or vocal tic disorder)

در اختلالات تیک صوتی یا حرکتی (نه هر دو) به مدت بیش از یک سال ادامه می‌یابد. شروع آن قبل از ۱۸ سالگی است. شیوع آن ۱-۲ درصد است.
درمان رفتاری، روان‌ درمانی و دارو درمانی مفید هستند.

اختلال توره (اختلال تورت)

در اختلالات تیک های متعدد حرکتی و صوتی به مدت بیش از یک سال ادامه می‌یابند. این اختلال نخستین بار توسط ژیل دلاتوره توصیف‌ شده است.

اپیدمیولوژی توره

شیوع آن ۴-۵ در هر ۱۰۰۰۰ نفر است. در پسرها سه برابر دخترها شایع‌تر است.

اختلالات تیک با وجود تیک حرکتی و صوتی مزمن و تکرار شونده مشخص می‌شود. برای تشخیص این اختلال وجود تیک‌های متعدد حرکتی و حداقل یک تیک صوتی ضروری است. وجود تیک‌های حرکتی و صوتی لزوماً هم‌زمان نیست. شروع آن باید قبل از ۱۸ سالگی باشد.

شروع تیک معمولاً از ۷ سالگی است. گرچه شروع زودتر نیز دیده می‌شود. در اختلال توره به‌ طور معمول محل، الگو، تکرر و شدت تیک‌ها تغییر می‌کند. تیک صوتی ممکن است شامل کوپرولالیا یعنی استفاده از کلمات زشت و مستهجن باشد. در این صورت آگاهی بیمار از این مشکل بسیار ناراحت‌ کننده و برای دیگران اسباب شگفتی است. اختلالات تیک حرکتی به ‌طور معمول سر و دیگر قسمت‌های بدن مانند تنه، اندام فوقانی و تحتانی را دربرمی گیرند. علائم شایع همراه مانند بیش فعالی، رفتار تکانه‌ای، حواس‌ پرتی و وسواس نیز در ناتوانی بیمار مؤثر هستند. افسردگی، ملامت کردن خود و شرمگینی نیز شایع هستند.

عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی به علت طرد شدن از جانب دیگران و نیز اضطراب بیمار آسیب می‌بیند. اختلال توره سیر مزمن داشته و علائم آن با افت‌ و خیز همراه است.

عوامل ژنتیک در سبب‌ شناسی اختلال ژنتیک نقش دارند. لااقل در بعضی از خانواده‌ها انتقال از طریق الگوی اتوزومال غالب(نوعی از انتقال وراثت) وجود دارد.

تیک‌های حرکتی متعدد و یک یا چند تیک صوتی، زمانی در طول بیماری. اما نه لزوماً هم‌زمان وجود داشته‌اند. (تیک حرکت یا صوت ، ناگهانی، سریع، تکرار شونده، ناموزون و کلیشه‌ای است.)

تیک‌ها بارها در ضمن روز (معمولاً به‌ صورت دوره‌ای)، تقریباً هر روز یا به ‌طور متناوب در طی دوره‌ای متجاوز از یک سال روی می‌دهند. بیمار در طی این مدت هیچ‌گاه بیش از ۳ ماه متوالی بدون تیک نبوده است.

سن شروع قبل از ۱۸ سالگی

اختلال ناشی از تأثیر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده مثلاً محرک‌ها یا یک اختلال پزشکی عمومی مثل بیماری هانتینگتون یا انسفالیت ویروسی نمی‌باشد.

روان‌ درمانی، رفتار درمانی و دارو درمانی در اختلال توره کاربرد دارند. آموزش بیمار، خانواده معلمان و دوستان بیمار درباره طبیعت بیماری منجر به کاهش واضح ناراحتی بیمار و نیز مشکلات خانوادگی و تحصیلی می‌شود. روان‌ درمانی توانایی بیمار را در انطباق با مشکلاتش افزایش می‌دهد.

دارو درمانی

هالوپریدول (Haloperidol)، پیموزاید (pimozide) و کلونیدین (Clonidine) در درمان اختلال توره مؤثر هستند.

هالوپریدول بیشترین مصرف را داشته و تا ۸۰% موارد با پاسخ بالینی مناسب همراه است. مؤثرترین مقدار هالوپریدول دوز کم آن است.

مصرف پیموزاید (Pimozide) به علت عوارض قبلی آن دقت ویژه‌ای می‌طلبد. دوز اولیه معمولاً ۱-۲ میلی‌گرم روزانه و در دوزهای منقسم تجویز می‌شود.

کلونیدین که یک آنتاگونیست نور آدرنرژیک (نوعی مقلد انتقال دهنده عصبی) است در ۴۰-۷۰% موارد مؤثر گزارش‌ شده است.

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا