آیا پیوند مغز استخوان درمان قطعی سرطان خون است (15 نکته مهم)
پیوند مغز استخوان چیست؟
مغز استخوان به بافت اسفنجی نرمی که درون استخوانهای شما را پر میکند، گفته میشود. در مغز استخوان سلولهای بنیادی نابالغی وجود دارد که توانایی تولید انواع سلولها را دارند مثلا کاشت مو با سلولهای بنیادی مدتهاست که انجام میشود. این سلولها در مغز استخوان باعث تولید انواع سلولهای خونی میشوند، مانند:
• گلبولهای سفید خون برای مبارزه با عفونت
• گلبولهای قرمز برای حمل اکسیژن در سراسر بدن
• پلاکت برای جلوگیری از خونریزی
پیوند مغز استخوان برای چیست؟
پیوند مغز استخوان یک روش درمانی مؤثر در بیماران مبتلا به سرطان خون حاد میباشد. در پیوند مغز استخوان ، سلولهای آسیب دیده یا سرطانی مغز استخوان با سلولهای بنیادی سالم جایگزین میگردد.
پیوند مغز استخوان در سرطان خون
• انواع سرطان خون مانند لوسمی یا لنفوم
• بیماریهای مغز استخوان مانند آنمی آپلاستیک
• سایر بیماریهای سیستم ایمنی بدن یا بیماریهای ژنتیکی مانند بیماری کم خونی سلول داسی شکل
پیوند مغز استخوان چگونه انجام میشود؟
قبل از پیوند مغز استخوان، با شیمی درمانی، پرتو درمانی و یا هر دو، سلولهای سرطانی مغز استخوان به طور کامل از بین میروند؛ البته این فرایند باعث کشتن سلولهای بنیادی سالم مغز استخوان نیز میشود.
این کار ممکن است به دو شکل انجام شود:
• درمان تهاجمی (myeloablative) : به واسطه شیمی درمانی با دوز بالا ، تابش یا هر دو سلولهای سرطانی تخریب میشوند. این روش حتی بخشهای سالم مغز استخوان را نیز تخریب میکند و فرصتی برای رشد و تکثیر سلولهای بنیادی جدید در مغز استخوان فراهم میکند.
• درمان با شدت پایین : این روش درمانی که پیوند کوچک نیز نامیده میشود در افراد مسن و کسانی که بیماریهای خاص دارند انجام میشود؛ در این روش شیمی درمانی و تابش اندکی در محل مغز استخوان صورت میگیرد.
انواع پیوند مغز استخوان سرطان
3 نوع پیوند مغز استخوان وجود دارد:
• پیوند مغز استخوان اتولوگ (Autologous bone marrow transplant) : اصطلاح اتولوگ به معنای خود است. در این روش قبل از اینکه شما شیمی درمانی یا پرتو درمانی با دوز بالا را دریافت کنید، سلولهای بنیادی از خود شما استخراج میگردد. سلولهای بنیادی در یک فریزر ذخیره میشوند. پس از شیمی درمانی یا پرتودرمانی، سلولهای بنیادی وارد بدن شما میشود تا سلولهای خونی طبیعی ایجاد کند. این مورد پیوند نجات نامیده میشود.
• پیوند مغز استخوان آلوژنیک (Allogeneic bone marrow transplant) : اصطلاح آلو به معنای دیگر است. در این روش، سلولهای بنیادی از یک فرد دیگر که اهدا کننده نامیده میشود، برداشت میشود. میبایست ژنهای فرد اهدا کننده حداقل تا حدی با ژنهای شما منطبق باشند. آزمایشات خاصی انجام میشود تا ببینید آیا مغز استخوان اهدا کننده با شما تطابق دارد یا خیر. احتمالاً برادر یا خواهر بهترین گزینه برای این نوع پیوند مغز استخوان هستند. گاهی اوقات والدین، فرزندان و سایر بستگان نیز ممکن است تطابق داشته باشند. اهدا کنندگانی که با شما هیچ نسبتی ندارند نیز از طریق بانک سلولهای بنیادی قابل پیگیری هستند.
• پیوند خون بند ناف : در واقع این روش نوعی پیوند آلوژنیک است. سلولهای بنیادی از خون بند ناف نوزاد تازه متولد شدهای پس از زایمان استخراج میگردد. سلولهای بنیادی تا زمانی که برای پیوند استفاده شوند فریز شده و ذخیره میشوند. با توجه به نابالغ بودن سلولهای خون بند ناف زمان کمتری برای تطابق آن با بدن فرد گیرنده لازم است. با توجه به تعداد کم سلولهای بنیادی موجود در خون بند ناف ، زمان بهبودی طولانیتر میشود.
روش پیوند مغز استخوان برای افراد سرطانی
سلولهای بنیادی معمولاً از طریق یک لوله به نام کاتتر وریدی به جریان خون شما منتقل میشوند؛ این روند مشابه انتقال خون است. سلولهای بنیادی از طریق خون به مغز استخوان منتقل میشوند. در اغلب موارد، به هیچ نوع جراحی نیاز نیست.
اهدای سلول بنیادی چگونه است
• برداشت از مغز استخوان : این فرایند به وسیله یک عمل جراحی جزئی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. این بدان معنی است که اهدا کننده در طول مراحل آن هیچ دردی را متحمل نخواهد شد. مغز استخوان از پشت هر دو استخوان لگن خارج میشود. مقدار مغز استخوانی که برداشته میشود بستگی به وزن شخصی که آن را دریافت میکند، خواهد داشت.
• لکوفرز (Leukapheresis) : در این روش برای اینکه میزان سلولهای بنیادی فرد دهنده افزایش یابد، طی چند روز به او دارو تزریق میشود. این کار باعث میشود که تعداد سلولهای بنیادی بیشتری از مغز استخوان به خون فرد دهنده مهاجرت کنند. در طی لکوفرز ، سلولهای خون اهدا کننده از طریق دستگاه خاصی بررسی میشود و بخش حاوی سلولهای بنیادی برداشت شده و گلبولهای قرمز خون به جریان خون فرد اهدا کننده بازگردانده میشوند.
عوارض جانبی پیوند مغز استخوان
برخی عوارض پیوند مغز استخوان برای گیرنده در زیر آمده است. برای کاهش عوارض پیوند باید به مراقبتهای بعد از پیوند مغز استخوان که توسط پزشک تجویز میشوند مو به مو عمل کنید. این عوارض عبارتاند از:
خطر عفونت بعد از پیوند مغز استخوان
پس از پیوند مغز استخوان خصوصاً از نوع شدید، تعداد گلبولهای سفید شما کم است؛ بنابراین شما در معرض خطر ابتلا به عفونت هستید. در این شرایط حتی باکتریهای کمخطر موجود در دستگاه گوارش و یا روی پوست ما هم میتوانند ایجاد عفونت کنند.
به منظور جلوگیری از این اتفاق، پزشکتان ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
• آنتی بیوتیک
• داروهای ضد قارچ
• دهانشویه
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت باید روزانه دوش بگیرید. اگر برایتان سخت بود از پرستار یا فرد دیگری کمک بگیرید.
شما همچنین در معرض خطر ابتلا به عفونت با برخی از مواد غذایی هستید. در این مورد پزشکتان و متخصص تغذیه شما را راهنمایی خواهند کرد.
برای پیشگیری از عفونت بعد از پیوند مغز استخوان نکات زیر را رعایت کنید:
• تمامی مواد غذایی را به خوبی حرارت داده و همان موقع مصرف نمایید.
• تمام میوهها را بشویید و پوست بکنید.
• تمام سبزیجات سالاد را به صورت برگ به برگ بشویید.
• اجتناب از مصرف تخم مرغ نیمه پز.
• اجتناب از مصرف پنیر نرم
• اتاقتان را به خوبی تمیز کنید.
بازدید کنندگان باید قبل از اینکه وارد اتاق شما شوند، دستانشان را بشویند. ممکن است حتی نیاز به پوشیدن دستکش و لباس مخصوص داشته باشند. همچنین آنها باید از بازدید شما در مواقعی که دچار سرفه یا سرماخوردگی هستند، خودداری کنند.
حتی با این اقدامات احتیاطی نیز باز هم احتمال عفونت وجود دارد، بنابراین میبایست آنتی بیوتیک مصرف نمایید.
پس از انجام پیوند شما مصونیت خود را در برابر واکسنهایی که قبلاً زدهاید از دست میدهید، بنابراین میبایست برخی از انواع آن را طبق نظر پزشک مجدداً دریافت کنید. همچنین اعضای خانواده شما و کودکانی که نزدیک شما هستند میبایست واکسن آنفلوانزا را دریافت کنند.
خطر کم خونی بعد از پیوند مغز استخوان در سرطان خون
تعداد گلبولهای قرمز شما پس از درمان کاهش مییابد. تیم پیوند شما هر روز تعداد گلبولهای قرمز شما را بررسی خواهند کرد.
اگر تعداد آنها خیلی کم شود ممکن است دچار علائم زیر شوید :
• خستگی شدید
• کمبود انرژی
• از رمق افتادگی
برای تأمین گلبولهای قرمز خون خود، نیاز به انتقال خون خواهید داشت.
گاهی اوقات ممکن است بعد از انتقال خون دچار واکنش آلرژیک شوید؛ در صورت مشاهده هریک از علائم زیر پزشکتان را با خبر کنید:
• حرارت
• لرزش
• خارش
خطر خونریزی
بیشتر بخوانید : نکاتی در خصوص اهدای خون
کاهش سطح پلاکت خون بعد از پیوند مغز استخوان
ممکن است بعد از پیوند مغز استخوان علائم زیر را داشته باشید:
• خونریزی بینی
• خونریزی لثه هنگامیکه دندان هایتان را تمیز میکنید.
• قاعدگی بسیار سنگین
• لکههای قرمز تیره کوچک بر روی پوست
• خون در ادرار
• کبود شدن خیلی سریع بدن
برای افزایش تعداد پلاکت نیاز به تزریق پلاکت خواهید داشت. این فرایند حدود نیم ساعت طول میکشد.
اسهال بعد از پیوند مغز استخوان
اگر اسهال دارید، به پزشک یا پرستار خود بگویید. نوشیدن حداقل 2.5 لیتر مایع در روز به آب رسانی بدنتان کمک خواهد کرد.
از پرستار خود بخواهید در مورد کرم های مسکن موضعی برای اطراف مقعدتان تجویز کند؛ چرا که اسهال مکرر میتواند پوست این ناحیه را زخمی کند.
درد دهان بعد از پیوند مغز استخوان
زخم دهان پس از پیوند بسیار رایج است. آنها میتوانند به دلایل زیر ایجاد گردند:
• شیمی درمانی
• رادیوتراپی
• عفونت دهان
شستشوی مرتب دهانتان میتواند کمک کننده باشد؛ گاهی اوقات از مکیدن یخ برای تسکین دردهای دهانتان استفاده کنید. اگر درد غیر قابل کنترل بود حتماً با تیم پزشکی خود صحبت کنید.
مشکلاتی در خوردن و آشامیدن
پس از پیوند شما اشتهای زیادی نخواهید داشت. وعدههای غذایی کوچک در طول روز در کنارتان داشته باشید و هر زمان که احساس گرسنگی کردید بخورید. متخصص تغذیه به شما نوشیدنیهای پر کالری پیشنهاد خواهد داد و گاهی هم ممکن است نیاز به دریافت سرم های تقویتی داشته باشید.
احساس خستگی
شما معمولاً بعد از پیوند مغز استخوان احساس خستگی و کمبود انرژی خواهید داشت؛ اوج این خستگی در هفتههای دوم و سوم پس از پیوند اتفاق خواهد افتاد که علت آن کاهش گلبولهای سفید خون در این زمان است. شاید این وضعیت تا دو سال پس از پیوند نیز وجود داشته باشد.
کاهش باروری بعد از پیوند مغز استخوان
قبل از شروع درمان در صورتی که قصد بچه دار شدن دارید با پزشک خود صحبت کنید.
• ناباوری بعد از پیوند مغز استخوان در مردان
ممکن است نیاز باشد قبل از شروع درمان اسپرم خود را ذخیره کنید. ممکن است چند ماه و گاهی چند سال طول بکشد تا به وضعیت عادی بازگردید.
• ناباوری بعد از پیوند مغز استخوان در زنان
شیمی درمانی میتواند باعث یائسگی زودرس شود که باعث میشود در آینده قادر به باردار شدن نباشید. لذا قبل از شروع درمان با دکتر خود در مورد این صحبت کنید. گاهی اوقات ممکن است قبل از درمان تخمک خود را ذخیره کنید.
مقاله پیشنهادی دکتر سوشا : ناباروری زنان بعد از شیمی درمانی
پیوند مغز استخوان تقریباً همیشه باعث ناباروری میشود.
بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD)
اگر پیوند را از خویشاوندان غیر درجه اول و یا افراد غریبه دریافت کنیم در معرض خطر ابتلا به GVHD قرار خواهیم داشت.
این عارضه به این دلیل رخ میدهد که مغز استخوان اهدا کننده شامل سلولهای سیستم ایمنی فرد دهنده است که گاهی میتوانند به برخی از سلولهای بدن خود حمله کنند.
GVHD میتواند باعث :
• اسهال
• کاهش وزن
• زرد شدن چشم و پوست (زردی)
• زخم چشم یا دهان
• بثورات پوستی
• تنگی نفس
GVHD میتواند شدید باشد و حتی برای بعضی از افراد تهدید کننده زندگی است؛ اما GVHD ملایم برای برخی افراد مفید است چرا که یک واکنش سیستم ایمنی است و میتواند به از بین بردن هر سلولهای سرطان خون پس از درمان کمک کند.
تیم درمان شما با تجویز داروهایی بروز GVHD را در شما کنترل خواهند کرد.
شما هم می توانید در مورد این مقاله پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.با سلام .همسر اینجابب دارای گروه خونی o+ بمبئی و مبتلا به سرطان خون استیج 4 میباشد جهت درمان چه راهکاری را پیشنهاد میکنید .
با سپاس 1397/04/21
سلام من پسرم 14 ساله است به بیماری Cml مزمن دچار شده است دکتر داروهای تاسیگنا رو دوماه شروع کرده حال مجازیش هم خوبه دکترش گفته ماهی یکبار بیار جواب ازمایشش و.الان یه عده میگن ببرش پیش دکترا دیگه که یه موقع دیر نشه شاید پیوند مغز استخوان شه و درمان قطعی شه موندم تو دو راهی نمیدونم چیکار کنم ترس واسترس زندگیم و جهنم کرده تو رو خدا جوابم و بدید
سلام،خسته نباشید آیا سرطان خون درمان قطعی دارد؟
سرطان خون را میشود با استفاده از شیشه کنترل کرد یا اینکه از شیشه به جای قرص سرطان خون استفاده کرد؟