چاقی (Obesity)
درباره بیماری چاقی
اطلاعات بیماریها : چاقی یک اختلال پیچیده است که در آن میزان بیش از حد چربی در بدن ذخیره میشود. چاقی تنها یک نگرانی ظاهری نیست بلکه این عارضه میتواند خطر ابتلا به بیماریهایی مانند بیماریهای قلبی، دیابت و فشار خون بالا را افزایش دهد. در صورتی که بیش از حد چاق باشید به این معناست که مستعد ابتلا به مشکلات سلامتی مرتبط با وزن خواهید بود. خبر خوب این است که کاهش وزن حتی متوسط میتواند باعث بهبود یا جلوگیری از مشکلات سلامتی مرتبط با چاقی شود. تغییراتی در رژیم غذایی، افزایش فعالیت و تغییرات رفتاری میتواند به از دست دادن وزن در شما کمک کند. داروهای تجویزی و جراحیهای کاهش وزن گزینههای دیگری برای درمان هستند.
علائم و نشانههای بیماری چاقی
کلیک کنیدچاقی زمانی تشخیص داده میشود که اندکس توده بدنی (BMI) شما معادل ۳۰ یا بالاتر باشد. اندکس توده بدنی شما از تقسیم وزنتان برحسب کیلوگرم بر مجذور قدتان برحسب متر بهدست میآید.
• BMI پایینتر از ۱۸٫۵ نشان دهنده کمبود وزن میباشد.
• BMI معادل ۱۸٫۵-۲۴٫۹ نشان دهنده وزن نرمال میباشد.
• BMI معادل ۲۵-۲۹٫۹ نشاندهنده اضافهوزن میباشد.
• BMI معادل 30-34.9 نشان دهنده چاقی نوع یک میباشد.
• BMI معادل ۳۵-۳۹٫۹ نشان دهنده چاقی نوع دو میباشد.
• BMI معادل ۴۰ و بالاتر نشان دهنده چاقی بیش از حد نوع سه) میباشد.
برای بیشتر مردم ، BMI یک تخمین قابل قبول از چربی بدن بهدست میدهد اما BMI به طور مستقیم چربی را اندازهگیری نمیکند. لذا افرادی مانند ورزشکاران عضلانی ممکن است BMI ای در محدوده چاقی داشته باشند در حالی که فاقد چربی اضافی در بدنشان باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
کلیک کنیداگر فکر میکنید ممکن است چاق باشید و خصوصاً اگر نگران مشکلات توأم با افزایش وزن هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید. شما میتوانید با پزشکتان در رابطه با خطرات سلامتی که ممکن است با آنها مواجه شوید مشورت کنید و گزینههای درمانی مناسب برای رفع چاقی را بررسی نمایید.
علل بیماری چاقی
کلیک کنیدگرچه ژنتیک، ویژگی رفتاری و هورمونها میتوانند بر وزن بدن اثر بگذارند اما در هر حال چاقی زمانی رخ میدهد که میزان کالری دریافتی شما بیش از مقداری باشد که براثر فعالیتهای روزمره و ورزش میسوزانید. بدنتان این کالریهای اضافی را به شکل چربی ذخیره میکند. چاقی ممکن است گاهی اوقات به علت یک مشکل پزشکی مانند سندروم پرادر-ویلی (Prader-willi)، سندروم کوشینگ و دیگر بیماریهای ایجاد گردد. با این حال این اختلالات نادر هستند و علل اصلی چاقی عبارتاند از :
عدم فعالیت
اگر شما خیلی فعال نیستید، کالری زیادی نخواهید سوزاند با یک زندگی کم تحرک میزان کالری دریافتی شما از میزان کالری که میسوزانید پیشی خواهد گرفت.
رژیم غذایی ناسالم و عادت غذایی
افزایش وزن درصورتیکه شما به طور منظم بیش از نیازتان غذا دریافت کنید غیر قابل اجتناب خواهد بود. غذای اغلب ایرانیها، کالری بالایی دارد خصوصاً استفاده از فست فودها و نوشیدنیهای پرکالری
عوامل خطر یا ریسک فاکتورها در بیماری چاقی
کلیک کنیدچاقی معمولاً درنتیجه ترکیبی از علل و فاکتورهای زیر ایجاد میگردد؛
ژنتیک
ژنتیک شما میتواند روی مقدار چربیای که ذخیره میکنید اثر بگذارد و همینطور محلی که این چربیها در بدن توزیع میشوند. ژنتیک همچنین میتواند بر نحوه تبدیل غذاها به انرژی و نحوه سوزاندن کالری در طول ورزش تأثیر بگذارد.
سبک زندگی خانوادگی
چاقی معمولاً در خانوادهها توسعه داشته باشد. اگر یک نفر یا هر دو والد شما چاق باشند ریسک چاق بودن شما افزایش مییابد. این فقط به علت ژنتیک نیست بلکه اعضای یک خانواده عادات غذایی و رفتاری مشابهی دارند و معمولاً از نظر سطح فعالیت به هم شبیهاند.
کمتحرکی
اگر فعالیت زیادی نداشته باشید کالری زیادی نخواهید سوزاند. با یک سبک زندگی کم تحرک میزان کالری دریافتی شما از کالری که براثر ورزش و فعالیتهای روزمره سوزانده میشود پیشی خواهد گرفت. مشکلات پزشکی نظیر آرتریت نیز میتواند به کاهش فعالیت و درنتیجه افزایش وزن منجر شود.
رژیم غذایی ناسالم
یک رژیم غذایی که کالری بالایی دارد و فاقد میوه و سبزیجات باشد از طرفی مملو از فست فود و نوشیدنیهای پرکالری بوده و یا مصرف حجم زیادی از مواد غذایی همگی میتواند به افزایش وزن منجر شود.
مشکلات سلامتی در برخی افراد
چاقی در برخی افراد به دلیل مشکلاتی نظیر سندروم پرادر-ویلی(Prader-willi) یا سندروم کوشینگ و مشکلاتی ازایندست ایجاد میگردد. همچنین بیماریهایی نظیر آرتریت که منجر به کاهش فعالیت فرد میشود نیز میتواند به چاقی منجر شود.
استفاده از داروهای خاص
داروهایی نظیر داروهای ضدافسردگی، داروهای دیابت، داروهای روانی، داروهای استروئیدی و بلاکرهای بتا و موارد دیگری میتوانند به چاقی منجر شوند.
وضعیت اقتصادی و اجتماعی
محیطی که شما در آن رشد میکنید و میزان درآمدتان میتواند بر نوع رفتار شما و سبک زندگیتان اعم از نوع غذا خوردن، فعالیت بدنی و غیره تأثیر بگذارد.
سن
چاقی میتواند در هر سنی حتی در کودکان نیز رخ دهد منتها با افزایش سن به دلیل تغییر سطح هورمونها و کاهش فعالیت بدنی ریسک وقوع آن افزایش مییابد.
بارداری
وزن زنان معمولاً در دوران بارداری افزایش مییابد ولی برای برخی از زنان کاهش این مقدار وزن اضافه کار سختی خواهد بود.
خواب ناکافی
نداشتن خواب کافی از نظر هورمونی و روانی میتواند منجر به چاقی گردد.
عوارض بیماری چاقی
کلیک کنیددر مطالعات نشان داده شده است که مرگ و میر در افراد چاق ۲۵-۷۵% بیشتر از افراد معمولی است. افرادی که دچار اضافه وزن بین ۵-۱۴% هستند . دارای ۲۲% مرگ و میر بالاتر و کسانیکه دچار اضافه وزن ۱۵-۲۴% می ۴۴% میزان مرگ و میرشان بالاتر است و کسانی که دچار ۲۵% اضافه وزن هستند . دارای ۷۴% مرگ و میر بیشتر میباشند. همچنین این نتیجه به دست آمد که وخامت عواقب ناشی از چاقی با بالا رفتن سن اضافه میگردد. همچنین مطالعات نشان دادهاند که چاقی به چند طریق میتواند موجب تشدید سایر بیماریهای گردد که این عوامل عبارتاند از :
• افزایش شیوع بیماریها؛ این بدان معنی است که افراد چاق بیشتر در معرض ابتلا به بیماریهای مختلف قرار دارند.
• تشدید بیماریها
• افزایش تعداد و تشدید علائم ناشی از بیماری
• تشدید عوارض ناشی از بیماری
بیماریهایی که چاقی میتواند با طرق ذکرشده فوق آنها را تشدید و یا سیر بدی به آنها بدهد عبارتاند از:
دیابت، امراض قلبی، فشارخون، آمفیزم ریوی (کاهش خاصیت ارتجاعی ریه)، التهاب حاد و مزمن کلیه، تصلب شرائین، ترومبوز آمبولی (تشکیل لخته خونی در شریان)، التهاب شدید کبد،التهاب آپاندیس، امراض کیسه صفرا، واریس انتهایی، سرطان، مسمومیت حاملگی. چاقی موجب افزایش مرگومیر نوزادان و افزایش عوارض زایمان میگردد. تعدادی از مشکلات سلامتی مرتبط با این بیماری در زیر لیست گردیدهاند:
• تری گلیسیرید بالا و کلسترول خوب پایین (HDL)
• دیابت نوع 2
• فشارخون بالا
• سندرم متابولیک (ترکیبی از قند خون بالا، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و HDL پایین)
• بیماری قلبی
• سکته مغزی
• سرطان، از جمله سرطان رحم، دهانه رحم، آندومتر، تخمدان، پستان، روده بزرگ، راستروده، مری، کبد، کیسه صفرا، پانکراس، کلیه و پروستات
• اختلالات تنفسی، از جمله آپنه خواب (یک اختلال جدی و بالقوه خواب که در آن تنفس بارها و بارها متوقف میشود و دوباره شروع میشود)
• بیماریهای کیسه صفرا
• مشکلات زنان و زایمان، مانند ناباروری و قاعدگی نامنظم
• اختلال در نعوظ و مسائل مربوط به سلامت جنسی
• بیماری کبد چرب غیر الکلی (یک بیماری که در آن چربی میسازد تا در کبد و میتواند باعث التهاب و یا زخم شود
• آرتروز
تشخیص بیماری چاقی
کلیک کنیددر برخی موارد چاقی به حدی است که پزشک در نگاه اول متوجه آن میگردد. اما اگر اضافهوزن فرد کم باشد پزشک میتواند با مراجعه به جدولهایی که در آنها وزن متناسب اشخاص با توجه به قد، جنسیت و نوع استخوان بندی آنان طبقهبندی گردیده است وجود یا عدم وجود چاقی را دریابد. ولی دقیقترین روش محاسبه وزن متناسب با اندازهگیری بعضی از استخوانهای فرد انجام میگیرد بهعنوانمثال با اندازهگیری محیط مچ دست، محیط زانو، عرض شانهها و عرض کمر میتوان حجم بدن را محاسبه و از این طریق وزن متناسب را بهدست آورد. در دو مورد مراجعه پزشک به جداولی که بر اساس فاکتورهای بالا تدوین شدهاند میتوان وی را در تشخیص چاقی منحرف سازد:
• اگر حجم عضلات فرد از حد معمول خیلی بیشتر بوده و نسبت حجم عضلات به چربی وی بالا باشد.
• اگر حجم عضلات کمتر از حد طبیعی بوده و درنتیجه نسبت چربی به عضلات از حد طبیعی بالاتر باشد.
با توجه به دو عامل فوق ممکن است یک فرد عضلانی وزنش بیش از حد طبیعی به نظر برسد و یا اینکه برعکس یک فرد لاغر با عضلات ناکافی و ذخیره چربی زیاد ممکن است وزنش در حد طبیعی و یا حتی کمتر از آن به نظر برسد. معمولاً چاق شدن بر اثر ذخیره شدن بیش از اندازه چربیها میباشد. روش دقیقتری برای اندازهگیری چربی بدن افراد وجود دارد و آن محاسبه وزن مخصوص بدن از طریق توزین فرد در آب است. البته به علت اشکالاتی که از نظر وسایل و غیره مورد نیاز این روش وجود دارد امروزه فقط در مراکز تحقیقاتی از آن استفاده میشود .
درمان بیماری چاقی
کلیک کنیددر صورت امکان اولین گام در درمان چاقی، تشخیص و درمان علت آن میباشد. معمولاً این اقدام در بیماریهای نادری که منجر به چاقی میگردند (مانند کمکاری تیروئید، تومور جزایر پانکراس که منجر به افزایش تولید انسولین میگردند) به سادگی انجام پذیر است. ولی از آنجائی که شایعترین نوع چاقی دارای فیزیولوژی ناشناخته مربوط به اشتها و گرسنگی و غیره بوده و عوامل روانی نیز در آن مؤثر میباشند درمان مشکل و اکثراً ناموفق میباشد. استفاده از رژیم غذایی کمکالری و افزایش فعالیت بدنی در درمان چاقی به نظر منطقی بوده ولی گاهی بیمار قادر به اجرای دقیق آن نمیباشد. ولی از نظر کلینیکی استفاده از رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد هم ازنظر بیمار مبتلابه چاقی قابل تحمل بوده و هم این که نتایج نسبتاً خوبی در بردارد. البته اساس درمان را نباید فقط بر روی رژیم غذایی و فعالیت بدنی استوار نمود بلکه از روانپزشکان هم در درمان بیماری روانی کمک گرفته میشود و حتی گاهی احتیاج به بررسی دقیق و طولانی روانی نیز پیدا میشود به طور کلی پزشکان میتوانند در درمان چاقی اولیه غذاهای حجیم و حاوی کالری کم مانند میوهجات، فعالیت بدنی و ورزشهای مختلف استفاده نمایند. به کار بردن داروهای ضد اشتها به علت عوارض زیاد توصیه نمیشود. در سالیان قبل و حتی امروزه برای درمان چاقی از طرق دیگر نیز استفاده گردیده که مهمترین آنها عبارتاند از:
• کوتاه نمودن بخشی از معده و روده (ژژنوم و ایلئوم) : در حدود ۷۰ سانتیمتر از این نواحی از طریق جراحی بیمار چاق که نه تنها نتایج خوبی در برنداشت بلکه عوارض زیادی را نیز به دنبال داشت. این روش امروزه مطرود گردیده است.
• پانیکولکتومی (Panniculectomy) : نوعی جراحی میباشد که در طی آن چربیهای ذخیرهشده زیر جلدی نواحی مختلف بدن جدا و خارج میگردد. این عمل نیز به علت عود مکرر و سریع چاقی به کنار گذاشته شد.
• تجویز مواد شیمیایی غیر قابل جذب (سر دسته آنها متیل سلولز است) : این موجب جذب آب به خود گردیده و حجم زیادی را در معده و سیستم گوارش ایجاد کرده و از اشتها و خوردن غذای زیاد بیمار جلوگیری میکنند. این روش نیز به علت عوارض ناشی از آن مطرود گردید.
• در بیمارانی که همکاری لازمه را نداشتند آنها را در بیمارستان بستری و تحت رژیم مایعات نظیر آب خالص و آب میوه قرار داده و چنانچه بیمار عدم همکاری خود را ادامه داده و یا به طور پنهانی غذا مصرف مینموده دندانهای پیشین وی توسط دندانپزشک و اورتودنتیست با استفاده از سیمهای مخصوص به هم قفل میگردیده به طوری که بیمار فقط قادر به استفاده از نی جهت آشامیدن بوده و قدرت جویدن مواد غذایی از وی سلب میگردیده است. این روش نیز به خاطر عوارض روانی آن و همچنین عود سریع چاقی بعد از ترخیص بیمار از بیمارستان به کنار گذاشته شد.
• در این اواخر با استفاده از دستگاه آندوسکوپ، بالن مخصوصی را در معده بیمار قرار داده و آن را باد میکنند که درنتیجه از حجم مؤثر معده کاسته شده و بیمار را مجبور به خوردن غذای کمتری مینماید ولی به علت عوارض ناشی از تحریک جدار معده بیمار و ازدیاد شیوع انواع زخمهای معده در این بیماران این روش نیز رو به زوال است.
• روشهای دیگری نیز مورداستفاده قرارگرفته( طب سوزنی، بیوفیدبک (b io feedback)، هیپنوتیزم، خود القائی، گیاه خواری، خام خواری، روزه داری طولانی و …) ولی هیچ کدام نتایج مطلوبی را در برنداشتهاند.
سلام من قبل از ازدواجم لاغر بودم اما الان که حدود یکسال از ازدواجم میگذره دارم چاق میشم. البته خیلی از اطرافیانم میگن طبیعیه ولی می خواستم بدونم آیا دلیل خاصی داره؟ چون من اصلا استعداد چاقی نداشتم.
روز بخیر
من اصلا اضافه وزن نداشتم اما چند وقته یهویی افزایش وزن پیدا کردم! رژیم غذاییم تغییر نکرده و همه چی مثل سابقه ولی وزنم همین طور داره زیاد میشه.
خواهش می کنم یکی جواب بده واقعا نمی دونم چرا؟!
شما هم می توانید در مورد این بیماری داستان خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت داستان خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن داستان جدید " کلیک کنید. همچنین داستان شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، داستان شما نمایش داده می شود.شما هم می توانید در مورد این بیماری پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.سلام من قبل از ازدواجم لاغر بودم اما الان که حدود یکسال از ازدواجم میگذره دارم چاق میشم. البته خیلی از اطرافیانم میگن طبیعیه ولی می خواستم بدونم آیا دلیل خاصی داره؟ چون من اصلا استعداد چاقی نداشتم.
روز بخیر
من اصلا اضافه وزن نداشتم اما چند وقته یهویی افزایش وزن پیدا کردم! رژیم غذاییم تغییر نکرده و همه چی مثل سابقه ولی وزنم همین طور داره زیاد میشه.
خواهش می کنم یکی جواب بده واقعا نمی دونم چرا؟!