هپاتیت Hepatitis B | B
درباره بیماری هپاتیت B
اطلاعات بیماریها : ویروس هپاتیت B یک ویروس کوچک و کروی است که گرایش به کبد دارد و ماده ژنتیکی آن از جنس DNA میباشد. این ویروس انسانها را آلوده میکند و به عنوان تنها مخزن آن شمرده میشود. عفونت اولیه با ویروس هپاتیت B اغلب با بهبود خود به خودی همراه است ولی مواردی وجود دارد که ویروس مقاوم شده و برای سالها و حتی تا آخر عمر در بدن باقی میماند. علائم بالینی آن شامل عفونت حاد یا مزمن بوده و در دوره ابتلا آنتیژن ویروس و ماده ژنتیکی آن در خون دیده میشود.
ابتلا به عفونت اغلب فاقد علائم بالینی است ولی میتواند همراه با علائم بالینی خفیف تا شدید و مرگبار نیز باشد. در صورت ابتلا بیمار به فرم مزمن بیماری احتمال بروز سیروز کبدی و سرطان کبد وجود دارد. ویروس یادشده تنها موجب بیماری در کبد میگردد ولی سایر علائم بالینی خارج کبدی نیز مشاهده میشود. عفونت با ویروس هپاتیت B یکی از مهمترین علل هپاتیتهای ویروسی در سراسر جهان شناخته شده است.
این بیماری مهمترین عامل هپاتیت مزمن و سرطان کبد در سراسر جهان است. آلودگی با ویروس هپاتیت B در سراسر جهان دیده میشود اما در خاور دور، صحرای جنوبی آفریقا، خاورمیانه و قسمتهایی از جنوب آمریکا شایعتر است. در حاضر بیماران مبتلا به عفونت مزمن ویروس هپاتیت B در جهان بیش از ۳۵۰ میلیون نفر برآورد شدهاند. از سوی دیگر ویروس هپاتیت B اگر در دمای دمان ۳۰ تا ۳۲ درجه سانتیگراد نگهداری شود میتواند به مدت ۶ ماه و اگر در دمای دمان منفی ۲۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود به مدت ۱۵ سال انسان را به عفونت هپاتیت B آلوده کند. در حرارت خشک در ۱۶۰ درجه سانتیگراد به مدت ۱ تا ۲ ساعت ویروس تخریب میشود. ویروس هپاتیت B صد مرتبه عفونیتر از ایدز است.
شیوع بیماری هپاتیت B
عفونت با ویروس هپاتیت B یکی از شایعترین بیماریهای عفونی در سراسر جهان است و ازاینروی یک مشکل بهداشتی عمومی تلقی میشود. داده آماری بیانگر این مطلب است که بیش از نیمی از مردم جهان سابقه ابتلا به هپاتیت B را داشته و این ویروس هرساله موجب مرگ و میر یک میلیون انسان میشود که به این ویروس آلوده شدهاند. در حال حاضر نیز ۳۵۰ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت B در جهان زندگی میکنند.
تخمین زده میشود حدود ۳۵ درصد ایرانیان در معرض عفونت این بیماری و حدود ۳ درصد آنها دارای عفونت مزمن هستند. این میزان از ۱٫۷ درصد در فارس تا ۵ درصد در سیستان و بلوچستان میباشد. در مطالعهای که در تهران بر روی ۲۵۰ هزار خون اهدایی صورت پذیرفته است مشخص شده ۳٫۶ مردان و ۱٫۶ زنان ناقل مزمن بیماری بودهاند. درکل تصور میشود در ایران ۸ درصد افرادی که با ویروس هپاتیت B آلوده میشوند ناقل مزمن میشوند.
امروزه ثابت شده است که مهمترین منبع و ذخیره ویروس هپاتیت B انسان است. آب و غذا به عنوان منبع آلودگی شناخته نشده است، ولی برخی از وسایل و لوازم مانند مسواک، تیغ ریشتراش، انواع سوزنها و اسباببازیها در صورت آلودگی میتوانند باعث انتقال آلودگی شوند.
راههای انتقال هپاتیت B
راههای انتقال به طور کلی عبارتاند از:
• از طریق مایعات بدن نظیر خون، بزاق، صفرا، عرق، منی، شیر مادر، ترشحات واژن، مایع مغزی-نخاعی، مایع مفصلی و خونبند ناف بیماران آلوده
• از طریق پوست (استفاده از سوزن مشترک بین معتادین، خالکوبی، تاتو و سوراخ کردن گوش)
• انتقال جنسی مهمترین راه انتقال و گسترش هپاتیت B در کشورهای توسعه یافته است.
• انتقال از مادر به جنین (در رحم، حین زایمان و بعد از تولد)
• مراکز بهداشتی (از طریق جراحی، دندانپزشکی، تجهیزات مورداستفاده و سوزن) و کارمندان بخشهای مراقبتی
• همودیالیز
• انتقال از طریق بلع مواد (گرچه تعداد ویروس لازم برای این نوع انتقال بیش از تعداد ویروس لازم از طریق خون است)
• نیش پشه و حشراتی که از خون انسان میمکند.
انواع عفونت هپاتیت B
عفونت حاد هپاتیت B
هپاتیت B حاد شایعترین علت هپاتیت در بین ایرانیان میباشد. در این بین فقط یک سوم افراد آلوده علائم زردی راش نشان میدهند و بقیه یا اصلاً علامتی ندارند یا فقط علائمی شبیه آنفلوانزا دارند. در طی بیماری حاد افراد مبتلا علائمی مثل بیحالی، بیاشتهایی، تهوع، استفراغ، تب، درد عضلانی و خستگی را نشان میدهند. در اینجا عوارض خارج کبدی نیز بعضی مواقع مشاهده میشود. همچنین گه گاهی درد شکم و ناهنجاریهای بویایی و چشایی دیده میشود. در طی هپاتیت مبتلایان سیگاری رغبتی به کشیدن سیگار نشان نمیدهند.
در حدود یک دهم درصد تا پنج دهم درصد موارد، هپاتیت B حاد به هپاتیت برقآسا تبدیل میشود. هپاتیت B شایعترین علت هپاتیت برقآسا در ایران میباشد. این بیماران دچار آسیب مغزی، خونریزی خود به خودی و آسیب پیشرونده کبد میشوند. باید تذکر داده شود که به خاطر آسیب بالای سلولهای کبدی نوعی آنتیژن که برای شناسایی عفونت ویروس هپاتیت B استفاده میشود و نام آن آنتیژن سطحی ویروس هپاتیت B است (HBs-Ag)، در بدن فرد قابل شناسایی نمیباشد. مرگ و میر ناشی از این بیماری برقآسا ۹۰% است و درمان مؤثر اینگونه بیماران فقط پیوند کبدی به صورت اورژانس است. بعد از هپاتیت B برقآسا عود بیماری در فردی که پیوند کبد انجام داده است شایع نمیباشد.
عفونت مزمن هپاتیت B
در عفونت مزمن، بیماران قادر به پاکسازی و حذف ویروس از بدن خود نیستند. خطر مزمن شدن نسبت عکس با سن فرد در هنگام عفونی شدن دارد. فقط کمتر از ۵ درصد افراد بزرگسال که سیستم ایمنی مناسب دارند، بیماری آنها به عفونت مزمن تبدیل میشود ولی ۳۰ درصد بچههای ۱ تا ۵ ساله که عفونیشدهاند و بیش از ۹۰ درصد اطفالی که عفونی شدهاند بیماری را به شکل مزمن نشان میدهند. در مطالعهای که در ایران صورت گرفته نشان داده شده است که حالت مزمن بودن در مردان شایعتر از زنان است با این وجود مطالعات دیگر این وضعیت را نشان ندادهاند.
بیماران مبتلا به نوع مزمن بیماری یا علامتی ندارند و یا علائم غیر اختصاصی مثل خستگی را نشان میدهند. در موارد پیشرفته بیماری، بیمار علائمی مثل سیروز کبدی و نارسایی کلیه را نشان میدهد. سرطان کبد یکی از پیامدهای عفونت هپاتیت B است و این بیماران باید هرساله ارزیابی شوند.
علائم و نشانههای بیماری هپاتیت B
کلیک کنیداین بیماری یک عفونت ویروسی کبدی با علائم بالینی بسیار متغیر میباشد و در بسیاری از بیماران نیز فاقد علائم بالینی مثل زردی است. به طور کلی در ۲۵ تا ۳۵ درصد موارد، زردی و دیگر علائم بالینی دیده میشود و گروهی از بیماران نیز بهرغم دارا بودن سایر علائم بالینی فاقد زردی هستند.
بروز علائم بالینی پس از ابتلا به عفونت ویروسی هپاتیت B ، بستگی به سن میزبان در زمان ابتلا به عفونت و پاسخ ایمنی بدن او به ویروس دارد. نوع خفیف یا فاقد علائم در کودکان و نوجوانان شایعتر است. تنها در ۵ درصد کودکان علائم بالینی بیماری دیده میشود. بروز علائم بالینی و نارسایی کبدی در کودکان شایع نبوده، ولی در صورت بروز ۵۰ درصد با مرگ و میر همراه خواهد بود. در صورت ابتلا در سنین بزرگسالی، در ۲۵ تا ۳۰ درصد موارد، علائم بالینی هپاتیت دیده میشود.
علائم بالینی غیر اختصاصی بوده و انجام تستهای آزمایشگاهی جهت افتراق عفونت حاد از مزمن ضروری است. دوره کمون بیماری از ۶ هفته تا ۶ ماه به طول میانجامد که بروز بیماری رابطه مستقیم با حجم ویروس منتقله و چگونگی انتقال آن به بدن دارد.
هپاتیت B حاد همراه با بهبودی میتواند بدون علائم بالینی و فاقد زردی باشد یا دارای علائم بالینی غیر اختصاصی مثل علائم آنفلوانزا باشد و یا همراه خستگی، بیاشتهایی، تهوع و استفراغ رخ دهد. همچنین بیمار میتواند علائم خارج کبدی عفونت را نشان داده و بهبودی نیز میتواند ماهها به طول انجامد. در یک تا دو درصد بیمارانی که مبتلابه عفونت حاد میشوند تخریب وسیع سلولهای کبدی رخ میدهد که منجر به هپاتیت نوع برقآسا میشود.
هپاتیت B مزمن در یک تا ۱۰ درصد نوجوانان و بالغین و در ۹۰ درصد کودکان مبتلا به عفونت رخ میدهد. وجود آنتیژن سطحی ویروس هپاتیت B در سرم خون این افراد برای بیش از ۶ ماه مثبت میباشد.
سرطان سلول کبدی یکی از ده سرطان شایع بشری بوده و هرسال ۲۵۰ هزار مورد جدید از آن شناخته میشود. در صحرای جنوب آفریقا، چین و خاور دور هرسال ۳۰ مورد و در اروپای شمالی و آمریکای شمالی کمتر از ۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، سرطان سلولهای کبدی گزارش میشود. سرطان سلولهای کبدی در مردان شایعتر از زنان بوده و با افزایش سن، شیوع آن بالا میرود. به طوری که در گروههای سنی ۳۰ تا ۵۰ سال بیشترین موارد دیده شده است.
تشخیص بیماری هپاتیت B
کلیک کنیدپزشک از طریق علائم بالینی و نیز تشخیص آزمایشگاهی میتواند پی به انواع هپاتیتها ببرد. همانطور که گفته شد علائم بالینی در انواع هپاتیتها مشابه است اما از طریق آزمایش میتوان نوع هپاتیت ایجاد شده را تشخیص داد. علائمی مثل زردی که عبارت است از زرد شدن پوست بدن و یا زرد شدن سفیدی چشمها، از مهمترین علائم بالینی میباشد. زردی هنگامی روی میدهد که کبد قادر به از بین بردن مواد زائدی از خون که به آن اصطلاحاً بیلی روبین گفته میشود نمیباشد. بیلی حاصل از بین رفتن گلبولهای قرمز پیر و کهنه است. افزایش بیلی روبین در خون باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشمها میشود. همچنین باعث میشود تا ادرار این افراد پررنگ شده و مدفوع آنها بیرنگ و به صورت گچ مانند شود. سایر علائمی که گاهی اوقات در بیماری هپاتیت دیده میشود عبارتاند از: خارش پوست، بیاشتهایی، درد در ناحیه راست شکم که مربوط به درد کبد است.
در ابتدای دوره نهفتگی (به طور همزمان یا مدت کوتاهی پس از ظهور آنتیژن سطحی ویروس هپاتیت B بانام HBsAg)، ویروس در خون تکثیر پیدا میکند که به آن ویرمی میگویند. در طی مرحله اول عفونت غلظت بالایی از ذرات ویروسی در خون بیمار ممکن است وجود داشته باشد و در این زمان حداکثر قابلیت انتشار بیماری وجود دارد. معمولاً با پیشرفت بیماری طی ۲ تا ۶ هفته آنتیژن سطحی ویروس یعنی HBsAg قابل شناسایی میباشد و در تمام دوره بالینی بیماری قابل شناسایی است اما به صورت تیپیک ۶ ماه پس از مواجهه با ویروس ناپدید میشود. در آزمایشگاههای انتقال خون برای شناسایی عفونت ویروس هپاتیت B از شناسایی آنتیژن سطحی ویروس هپاتیت B یعنی HBsAg استفاده میکنند. برای شناسایی DNA ویروس هم از روشهای خاصی استفاده میشود.
درمان بیماری هپاتیت B
کلیک کنیددرمان مبتلایان به هپاتیت حمایت کننده است و هدف از آن، ایجاد فرصتی برای تخفیف و ترمیم ضایعات سلولهای کبدی است. در حال حاضر تنها درمانی که فایده آن در عفونت مزمن هپاتیت B یا C اثبات شده است استفاده از اینترفرون نوع آلفا میباشد که با مهندسی ژنتیک ساخته میشود. تمام افرادی که از نظر بالینی و آزمایشگاهی به این نوع درمان پاسخ میدهند از لحاظ بافت کبدی بهبودی ندارند و تعداد زیادی از موارد پس از قطع درمان دچار عود بیماری میشوند. فقط حدود ۳۵ درصد افراد مبتلا به عفونت هپاتیت B هبودی طولانی مدت پیدا میکنند. داروهای ضد ویروسی متعددی بر روی عفونت هپاتیت B مزمن آزمایش شده است. داروی ضدویروس لامیوودین میتواند مورد استفاده قرار بگیرد اما در اکثر بیماران با قطع دارو تکثیر ویروس دوباره شروع میشود و مواردی نیز ویروسهای مقاوم به دارو گزارش شده است. در کل بدون در نظر گرفتن نوع هپاتیت درمانهایی که وجود دارد و میتوان از آنها استفاده کرد به شرح زیر است:
• استفاده از داروهایی مثل اینترفرون آلفا و ضدویروسهایی مثل ریباویرین و لامیوودین
• درمان به وسیله عمل جراحی و پیوند کبد
• درمانهای جایگزین یا درمانهای فرعی مثل گیاه درمانی، درمان با مکملهای غذایی و هورمون درمانی
پیشگیری از بیماری هپاتیت B
کلیک کنیدعلیرغم وجود واکسن مناسب بر ضدویروس هپاتیت B و وارد شدن واکسیناسیون هپاتیت B در برنامه واکسیناسیون کودکان، متأسفانه هپاتیت B یکی از مهمترین مشکلات بهداشتی فراروی ما ایرانیان میباشد.
دو نوع واکسن بر ضد ویروس هپاتیت B وجود دارد. یکی از آنها از طریق مهندسی ژنتیک ساخته میشود و دیگری واکسنی است که از پلاسمای سرم افراد حامل سالم به دست میآید. واکسن نوع دوم را با غیر فعال کردن ذرات با استفاده از مواد غیر فعال کننده ویروس تهیه میکنند. پس از آنکه واکسن به بدن تزریق میشود و سیستم ایمنی به آن پاسخ میدهد پادتن ضد آن یعنی آنتی HBsAg در بدن به وجود میآید. به وسیله سنجش این آنتیبادی میتوان به وضعیت ایمنی به وجود آمده طی واکسیناسیون پی برد.
من یادم نیست آخرین بار کی واکسن هپاتیت زدم، معمولا چند وقت یکبار باید زده بشه؟
شما هم می توانید در مورد این بیماری داستان خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت داستان خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن داستان جدید " کلیک کنید. همچنین داستان شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، داستان شما نمایش داده می شود.شما هم می توانید در مورد این بیماری پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید
برای ثبت پرسش خود لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شده یا روی دکمه " افزودن پرسش جدید " کلیک کنید. همچنین پرسش شما بعد از ثبت، توسط مدیریت سایت بررسی و بعد از تاییدیه مدیریت سایت، پرسش شما نمایش داده می شود.من یادم نیست آخرین بار کی واکسن هپاتیت زدم، معمولا چند وقت یکبار باید زده بشه؟