آنسفالیت (Encephalitis)

علائم بیماری در آنسفالیت متفاوت بوده و به محل التهاب در مغز بستگی دارد. ولی اکثراً بیماری با تب، سردرد، و خواب‌آلودگی شروع می‌شود. ممکن است چند روز قبل از این علائم بیمار نشانه‌های سرما خوردگی مثل آبریزش از بینی، سرفه، و احساس ضعف داشته باشد. تهوع، استفراغ، بثورات پوستی، اسهال، درد گردن، کمر، و پاها هم ممکن است وجود داشته باشد. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر مثل تشنج، فلج اندام‌ها و تغییرات رفتاری ظاهر می‌شوند.

آنسفالیت می‌تواند در هر فردی رخ دهد. اما یکسری از عوامل می‌توانند شانس ابتلا به آن را افزایش دهند مانند:

سن

برخی از انواع آنسفالیت در گروه‌های سنی خاصی بیشتر رخ می‌دهند. مثلاً کودکان و افراد مسن در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انواع زیادی از آنسفالیت هستند. یا مثلاً آنسفالیت با ویروس هرپس سیمپلکس در افراد ۲۰-۴۰ ساله بیشتر رخ می‌دهد.

سیستم ایمنی ضعیف شده

افرادی که مبتلا به HIV/AIDS هستند یا افرادی که داروهای سرکوب‌ کننده سیسم ایمنی دریافت می‌کنند و سایر شرایطی که منجر به ضعف سیستم ایمنی می‌شود می‌تواند شانس ابتلا به آنسفالیت را بالا می‌برد.

مناطق جغرافیایی خاص

ویروس‌های منتقله از طریق پشه یا کنه در مناطق جغرافیایی خاصی بیشتر باعث آنسفالیت می‌شوند.

فصول خاصی از سال

ویروس‌های منتقله از طریق پشه یا کنه همچنین در فصول بهار، تابستان و اوایل پاییز بیشتر خطر آفرین هستند چون انتشار بیشتری دارند.

التهاب می‌تواند باعث آسیب به مغز و درنتیجه ایجاد برخی مشکلات شود. موارد بسیار شدید می‌توانید به کما و مرگ منجر شود. سایر عوارض – بسته به‌ شدت – ممکن است برای ماه‌ها باقی بماند و یا دائمی باشد:

• خستگی مداوم
• ضعف یا عدم هماهنگی عضلات
• تغییرات شخصیتی
• مشکلات حافظه
• فلج
• نواقص شنیدن و یا بینایی
• اختلالات گفتاری

پزشک معمولاً از روی شرح‌ حال و معاینه فرد به وجود آنسفالیت شک می‌کند. محل زندگی و شرح‌ حال، مسافرت اخیر بیمار و سابقه تماس با حیوانات یا نیش پشه می‌تواند در رسیدن به تشخیص کمک‌ کننده باشند. مهم‌ترین تست تشخیصی بررسی مایع مغزی نخاعی است. تست تشخیصی دیگر نوار مغز است که در مراحل خیلی ابتدایی می‌تواند امواج غیر طبیعی وقوع بیماری را نشان دهد. انجام سیتی اسکن و ام آر ای(MRI) مغز نیز به تشخیص کمک می‌کند.

همان‌ طور که گفته شد اکثریت موارد آنسفالیت های ویروسی خود به‌ خود برطرف شده و درمان ضدویروسی اختصاصی نیز ندارد. با این‌ وجود، امروزه برای تعدادی از عفونت‌های ویروسی مغز، داروی اختصاصی ضد ویروسی در دسترس هست.

عاقبت بیمار چگونه خواهد بود؟

پیش‌ آگهی و عاقبت بیماری، به طبیعت ویروس، به‌ ویژه تب‌ خال، سن فرد، وسعت و انتشار ضایعات، شروع هر چه زودتر وجود درمان ضدویروس اختصاصی از جمله آسیکلوویر وریدی در هرپس (تب‌خال) و زود شروع کردن درمان بستگی دارد. بعد از ایجاد بهبودی باید اقدامات توان‌ بخشی را برای بیمار شروع کرد تا ضعف و فلج اندام‌ها به‌ تدریج برطرف شود. از عواقب ماندگار آنسفالیت های ویروسی عدم تعادل، صرع، ناشنوایی نسبی یا کامل و اختلالات رفتاری می‌باشند.

این افراد باید تا مدت‌ها پس از بهبودی تحت پیگیری قرار داشته باشند.
برای پیشگیری از بیماری، انجام واکسیناسیون مؤثر است و برعلیه برخی ویروس‌ها در دسترس می‌باشد ولی در بقیه موارد واکسن مؤثری موجود نیست.
رعایت موارد احتیاط شخصی و کنترل حشرات ناقل و از بین بردن مناطق تخم‌ ریزی پشه‌ها می‌تواند تا حدودی در موارد آنسفالیت های منتقله از راه حشرات مؤثر باشد.

توصیه به مادران شیرده

مادران شیردهی که دارای ضایعات تب‌ خالی به‌ ویژه در ناحیه لب‌ها، دهان و دستان خود هستند ضمن رعایت کامل موازین بهداشتی می‌بایست قبل از شیردهی دست‌های خود را کاملاً با آب و صابون بشویند و هنگام شیردهی از ماسک و دستکش استفاده کنند. ضمن آن‌ که از بوسیدن نوزاد و تماس مستقیم تب‌ خال باپوست کودک قویاً پرهیز نمایند. هم نباید نوزاد و شیرخوار را از سینه‌هایی که دارای زخم تب‌ خالی می‌باشد تغذیه کرد!

مرجع تخصصی پزشکی و سلامت دکتر سوشا